Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Służba Więzienna zapewniała kiedyś skazanym szerszy dostęp do stron internetowych niż obecnie
• Obejmował on nie tylko strony BIP poszczególnych polskich instytucji, ale istotne dla osób pozbawionych wolności strony Europejskiego Trybunału Praw Człowieka czy instytucji Unii Europejskiej  

Dlatego rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek prosi dyrektora generalnego Służby Więziennej gen. Jacka Kitlińskiego o zapewnienie osobom pozbawionym wolności dostępu do stron internetowych instytucji unijnych

Osoby pozbawione wolności, na podstawie art. 61 Konstytucji RP i art. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, jak wszyscy obywatele, mają prawo zapoznawania się z informacją publiczną. 

Osadzeni wiedzą o tym i chętnie z tego uprawnienia korzystają. Przepisy nie przewidują jednak prawa osób pozbawionych wolności do korzystania z Internetu, najbardziej powszechnego źródła pozyskiwania informacji. Osoby te mają jedynie dostęp do stron internetowych funkcjonujących na zasadzie Biuletynu Informacji Publicznej.

Zasady korzystania z BIP reguluje zarządzenie nr 37/20 Dyrektora Generalnego SW z 20 maja 2020 r. w sprawie udostępniania osobom pozbawionym wolności Biuletynu Informacji Publicznej (zmienionym zarządzeniem nr 42/20 z 3 czerwca 2020 r.). Zrealizowało ono wymogi ustawy,  zapewniając dostęp do  BIP zarówno skazanym, jak i tymczasowo aresztowanym.

Nie oznacza to jednak, że osadzeni mają zagwarantowaną realizację prawa do informacji.

Uprawnienie to wynika z art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, zgodnie z którym każdy ma prawo otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych oraz bez względu na granice państwowe. Ust. 2 stanowi, że korzystanie z tych wolności, pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność, może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego, ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej. Nie ulega więc wątpliwości, że na gruncie przytoczonego przepisu nie można mówić o niczym nieograniczonym dostępie do Internetu.

W przeszłości Służba Więzienna zapewniała skazanym szerszy dostęp do stron internetowych niż obecnie. Obejmował on nie tylko strony BIP poszczególnych polskich instytucji, ale także różne strony internetowe zawierające informacje istotne dla osób pozbawionych wolności, zwłaszcza z zakresu szeroko rozumianej ochrony praw człowieka, jak m.in. strona Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a także strony instytucji Unii Europejskiej. Działania te były więc podejmowane w zgodzie z orzecznictwem ETPC oraz rekomendacjami międzynarodowymi.

ETPC w wielu rozpoznawanych sprawach podkreślał istotną rolę Internetu w zwiększaniu publicznego dostępu do wiadomości i ułatwianiu rozpowszechniania informacji. Jednocześnie zaznaczał, że kara pozbawienia wolności nieuchronnie pociąga za sobą szereg ograniczeń w komunikacji więźniów ze światem zewnętrznym, w tym również w zakresie możliwości otrzymywania informacji.

Art. 10 EKPC nie może być więc interpretowany jako nakładający ogólny obowiązek zapewnienia więźniom dostępu do Internetu lub określonych stron internetowych. Jednakże w konkretnych sprawach, wniesionych do ETPC przez skazanych, Trybunał stwierdzał naruszenie tego przepisu w związku z brakiem dostępu do stron internetowych zapewniających potrzebne osadzonym informacje.

W 2020 r., wraz z wejściem w życie zarządzenia DGSW osadzeni zostali pozbawieni możliwości korzystania z konwencyjnie zagwarantowanego prawa do informacji w szerszym zakresie, o jakim wspomniano wyżej.

Europejska Rzecznik Praw Obywatelskich w kwietniu 2022 r. przekazała RPO dwie sprawy osadzonych z Zakładu Karnego w Goleniowie, skarżących się na brak dostępu do stron internetowych funkcjonujących w domenie europa.eu. Wobec podnoszonego przez skazanych zarzutu związanego z brakiem dostępu do stron internetowych instytucji unijnych, należy rozważyć, czy nie jest to naruszenie art. 10 EKPC. RPO nie znajduje bowiem uzasadnienia dla wyłączenia tych stron z katalogu pozycji dostępnych dla osadzonych.

RPO ma pełną świadomość, że Służba Więzienna jest zobowiązana do zapewnienia porządku i bezpieczeństwa w jednostkach penitencjarnych oraz ochrony społeczeństwa. Udostępnianie stron internetowych osobom pozbawionym wolności może zostać jednak zorganizowane w taki sposób, aby uwzględniać i realizować obowiązki SW. 

Ponadto, mimo że przepisy Kodeksu karnego wykonawczego nie stanowią o prawie do dostępu do stron internetowych wprost, to jak podkreślono, dostęp ten należy rozpatrywać w świetle konwencyjnego i konstytucyjnego prawa do informacji.

IX.517.1041.2020