Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoby, które udzielały zakwaterowania i wyżywienia uchodźcom wojennym z Ukrainy, skarżą się, że stracą możliwość ubiegania się o świadczenie pieniężne z tego tytułu
• Wniosek o jego przyznanie musi bowiem zawierać PESEL przyjętej osoby – dotychczas należało go podawać tylko, jeśli dana osoba go miała 
• Problem mogą mieć zwłaszcza ci, którzy gościli obywateli Ukrainy w pierwszych tygodniach po agresji Rosji - kiedy jeszcze nie było uproszczonej procedury nadawania im numeru PESEL
• A część uchodźców w ogóle się o to nie ubiegała; niektórzy opuścili już Polskę

Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk pyta o możliwość rozwiązania tego problemu Pawła Szefernakera, pełnomocnika rządu ds. uchodźców wojennych z Ukrainy.
 
27 kwietnia 2022 r. znowelizowano art. 13 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, dotyczący świadczenia pieniężnego z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy.

Zmiana wydłużyła z 60 do 120 dni okres, za jaki może być przyznane to świadczenie. Ale we wniosku o nie wprowadzono konieczność podania numeru PESEL osoby przyjętej do zakwaterowania. Poprzednio należało podać ten numer – jeśli dana osoba go posiadała. 

Do wniosków złożonych do wejścia w życia noweli  (30 kwietnia 2022 r.) przepis stosuje się w dotychczasowym brzmieniu. Po tej dacie osoby składające wniosek - a możliwe jest złożenie wniosku tylko za okres „z dołu” - zobowiązane będą podać numer PESEL.

Wnioskodawcy podkreślają, że pozbawia to ich możliwości ubiegania się o świadczenie, a tym samym o zwrot kosztów. Część obywateli Ukrainy, którzy schronili się w Polsce przed rosyjską agresją, nie ubiegała się bowiem o nadanie numeru PESEL. Pobyt w Polsce traktowali jako przejściowy. Część już opuściła nasz kraj.

W aktualnym stanie prawnym osoby udzielające schronienia uchodźcom, a nie znające ich numerów PESEL, nie mogą po 30 kwietnia 2022 r. skutecznie ubiegać się o świadczenie pieniężne za ich zakwaterowanie i wyżywienie.

Problem z otrzymaniem pieniędzy mogą mieć zwłaszcza osoby, które gościły u siebie uchodźców w pierwszych tygodniach (kiedy jeszcze nie obowiązywała uproszczona procedura nadawania im  numeru PESEL) lub te, które nie spieszyły się ze składaniem wniosków.

W ocenie ROO nowelizacja może budzić wątpliwości co do jej zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego określoną w art. 2 Konstytucji  i wynikającą z niej zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. W jej świetle adresaci norm prawnych mają prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na ich niekorzyść w sposób arbitralny i zaskakujący.

Zmiana prawa, która pociąga za sobą negatywne skutki dla jego adresatów, powinna być zatem dokonywana z poprawnym zastosowaniem przepisów przejściowych i odpowiedniej vacatio legis. Chodzi o to, aby adresaci ci mieli czas na zapoznanie się z nowymi przepisami, dostosowanie się do nich oraz dokończenie przedsięwzięć już rozpoczętych pod rządami przepisów dotychczasowych.

Nowelizacja nie spełnia nie spełnia tych wymagań. Weszła ona bowiem w życie następnego dnia po jej ogłoszeniu, nie dając możliwości zapoznania się z nowymi wymogami.

III.7065.87.2022