Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Dostępność seniorów do opieki zdrowotnej w okresie pandemii, zwłaszcza specjalistycznej opieki geriatrycznej, diametralnie spadła i będzie wymagała pilnej odbudowy i rozbudowy
• Jest dramatycznie niedofinansowana przez NFZ ambulatoryjna opieka specjalistyczna (AOS) w zakresie geriatrii (średnio 9, 07zł/pacjenta w wieku 60+ w 2020 r.).
• Większość profilaktycznych badań przesiewowych w kierunku raka nie obejmuje populacji osób starszych.

Podczas spotkania swoje stanowiska na temat zdrowotnych następstw pandemii Covid 19 dla polskich seniorów i propozycji rozwiązań dla poprawy opieki zdrowotnej przedstawili (w kolejności wystąpień):

Prof. Barbara Bień – Podejście geriatryczne i dostępność do opieki zdrowotnej w dobie pandemii;

Prof. Piotr Szukalski, Katedra Socjologii Struktur i Zmian Społecznych Uniwersytetu Łódzkiego – Demograficzne skutki pandemii dla seniorów w Polsce;

Dr Katarzyna Broczek, lekarz chorób wewnętrznych, specjalista geriatrii i rehabilitacji medycznej Jak poprawiać dostępność seniorów do opieki geriatrycznej;

Dr Michał Sutkowski, specjalista chorób wewnętrznych i medycyny rodzinnej – Jak poprawiać dostępność seniorów do POZ w okresie pandemii;

Małgorzata Żuber-Zielicz, członkini Ogólnopolskiego Porozumienia o Współpracy Rad Seniorów – Jak poprawiać dostępność seniorów do opieki zdrowotnej;

Wiesława Borczyk, prezeska Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń UTW – Rola i kondycja UTW w okresie pandemii;

Dr Anna Barczak, neuropsycholog, specjalista psychologii klinicznej – Czy pandemia odbija się na psychicznej kondycji seniora?;

Podsumowanie spotkania – najważniejsze wnioski:

Wzrost umieralności

Analiza demograficzna wskazuje na postępujący w Polsce wzrost umieralności populacji w wieku starszym zarówno tej powiązanej z zakażeniem SarsCov2, jak również bez takiego związku. Wskazuje to pośrednio na jakościowe i ilościowe pogorszanie się stanu opieki zdrowotnej nad seniorami, zauważalne jeszcze przed pandemią.

Geriatria

Podejście geriatryczne, czyli wykrywanie i rozwiązywanie zależnych od wieku złożonych problemów wieku starszego, takich między innymi jak: otępienie, majaczenie, depresja, zasłabnięcia i upadki, jatrogenna, niedostosowana do wieku farmakoterapia i inne zespoły geriatryczne, było i jest marginalnie dostępne dla najstarszych, wielochorobowych i najbardziej zniedołężniałych pacjentów. Udział świadczeń geriatrycznych w strukturze wszystkich świadczeń szpitalnych w Polsce zawsze był marginalny, a w latach 2019 -2021 spadł z 1% do 0,8%! Pandemia i czasowe restrukturyzacje oddziałów geriatrycznych na covidowe spowodowały radykalne (o 35%) zmniejszenie się dostępności seniorów do specjalistycznej opieki geriatrycznej, a w mniejszym stopniu do świadczeń internistycznych, przy nieistotnych zmianach w zakresie świadczeń kardiologicznych i neurologicznych wg danych NFZ.

Ambulatoryjna opieka specjalistyczna (AOS) w zakresie ‘geriatria’ jest dramatycznie niedofinansowana przez NFZ (średnio 9, 07zł/pacjenta w wieku 60+ w 2020 r.), co nie tylko nie pozwala na realizowanie standardu całościowej oceny geriatrycznej przez interdyscyplinarny zespół geriatryczny, ale nawet przez samego lekarza, który zmuszony jest realizować całościową ocenę geriatryczną samodzielnie bez wsparcia zespołu. Zaprzecza to priorytetowi geriatrii w systemie i zniechęca lekarzy do specjalizowania się w tej trudnej dyscyplinie.

Diagnozowanie onkologiczne

Mimo iż pacjenci w wieku starszym stanowią ponad połowę chorych onkologicznie, to ich potrzeby i odrębności w podejściu diagnostyczno-terapeutycznym nie zostały uwzględnione w Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020 -2030! Większość profilaktycznych badań przesiewowych w kierunku raka nie obejmuje populacji osób starszych, mimo iż we wczesnej starości notuje się najwyższe wskaźniki zachorowalności na raka. Generuje to ryzyko opóźniania diagnozowania choroby nowotworowej, mniejsze szanse na wyleczenie i wzrost kosztów dla systemu.

Podstawowa Opieka Zdrowotna i tele-porady

Dostępność podstawowej opieki zdrowotnej w dobie pandemii uległa znacznemu ograniczeniu z transformacją w kierunku opieki zdalnej. Tele-opieka pokazała korzyści dla seniorów, jednak dla osób starszych cechujących się wykluczeniem cyfrowym, niesprawnością sensoryczną i poznawczą okazuje się niedostateczna (z Internetowego Konta Pacjenta korzysta zaledwie 10-15% pacjentów). Poprawy opieki lekarza rodzinnego można oczekiwać przede wszystkim po zmniejszeniu limitu pacjentów zapisywanych na listę do jednego lekarza POZ, a zatem po zwiększeniu liczby kadry lekarskiej w POZ. Istniejące platformy cyfrowe służące wymianie informacji o stanie zdrowia między różnymi specjalistami w praktyce nie są w pełni wykorzystywane z powodu niekompatybilności aplikacji gabinetowych i niekompatybilności programów elektronicznej dokumentacji medycznych w szpitalach, co frustruje kadrę i zamiast pomagać przeszkadza w pracy.

Dostępność do lekarzy rodzinnych

System POZ winien ewoluować w kierunku idei lekarza rodzinnego jako specjalisty. Ta specjalizacja winna być szerzej uzupełniana wiedzą z zakresu geriatrii.

Środowisko seniorów postuluje o poprawę dostępności do lekarzy rodzinnych, zwłaszcza tych dysponujących szeroką ofertą usług specjalistycznych (psycholog, fizjoterapeuta, pracownia EKG, USG, i tym podobne). Wysoko ocenia nowoczesne technologie tele-poradnictwa i tele-diagnostyki, zwłaszcza dla przesiewania pacjentów do wizyt bezpośrednich. Uskarża się na zbyt długie kolejki do specjalistów, zwłaszcza poza dużymi aglomeracjami, szczególnie na wsi. Wg seniorów brakuje koordynatorów opieki wielospecjalistycznej, którymi powinni się stać geriatrzy, a tych brakuje w systemie. Weekendowe przerwy w dostępie do POZ generują napór chorych do Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych. Środowisko seniorów domaga się specjalistycznej opieki geriatrycznej i niełączenia jej z opieką internistyczną w formie pododdziałów. Podkreśla zalety profilaktycznych bilansów zdrowia dla celów profilaktyki drugo- i trzeciorzędowej. Szkolenia seniorów w zakresie fizjoterapii i lepszy dostęp do rehabilitacji w oparciu o udostępnione z Internetu programy.

Uniwersytety Trzeciego Wieku

Uniwersytety Trzeciego Wieku odbudowują swoją aktywność po zapaści covidowej. Tym niemniej, pandemia spowodowała nie tylko redukcję słuchaczy, również z powodu ich zwiększonej umieralności na powikłania koronawirusowe, ale też z powodu lęku przed zgromadzeniami i „wypaleniem’ zawodowym ich liderów. Barierą w rozwoju UTW są rosnące wymogi organizacyjno-prawne w procesie ubiegania się o środki finansowe na programy i projekty.

Wsparcie psychologiczne

Pandemia poprzez izolację i samotność spowodowała wiele trudnoodwracalnych zaburzeń depresyjno-lękowych, które wymagają wsparcia psychologicznego. Zaburzenia te wygenerowały problemy uzależnień (lekowych), w tym alkoholizmu, a także problemy w tradycyjnej komunikacji. Rodzi to zapotrzebowanie na świadczenia psychoterapeutyczne i opiekę psychiatryczną lub geriatryczną.