Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Asystentem sędziego można zostać m.in. pod warunkiem ukończenia 24. roku życia 
• Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęła skarga w tej sprawie
• Według skarżącej wymóg ten jest nieproporcjonalny i nieuzasadniony, a jako taki jest przejawem dyskryminacji ze względu na wiek
• RPO prosi Ministra Sprawiedliwości o odpowiednią inicjatywę legislacyjną, gdyż warunek ten nie jest środkiem proporcjonalnym

Obywatelka zwróciła się do RPO, skarżąc się na niezgodność art. 155 § 2 pkt 4 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych  z art. 32 Konstytucji  (zasada równości). W ocenie Skarżącej, jeden z wymogów stawianych kandydatom na stanowisko asystenta sędziego – dolna granica wieku kandydata, tj. ukończone 24 lata, stanowi wymóg nieproporcjonalny i nieuzasadniony. Jako taki jest przejawem dyskryminacji ze względu na wiek.

Według  art. 155 §  2 p.u.s.p. na stanowisku asystenta sędziego może być zatrudniony ten, kto:
1.    jest obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej i korzysta z pełni praw cywilnych 
i obywatelskich;
2.    jest nieskazitelnego charakteru;
3.    ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce;
4.    ukończył 24 lata.

Równe traktowanie, czy też równość oznacza, że podmioty znajdujące się w podobnej sytuacji powinny być traktowane w sposób podobny, a podmioty znajdujące się w sytuacji odmiennej w sposób odmienny. Z definicji zasady równości w orzecznictwie TK wynika, że zasada równości „polega na tym, że wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu mają być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących jak i faworyzujących”.

Art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78/WE z 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy stanowi, że państwa członkowskie mogą uznać, że odmienne traktowanie ze względu na wiek nie stanowi dyskryminacji, jeżeli w ramach prawa krajowego zostanie to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem, w szczególności celami polityki zatrudnienia, rynku pracy i kształcenia zawodowego, i jeżeli środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i konieczne.

Zgodnie z art. 5 pkt 6 ustawy z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania nie stosuje się do odmiennego traktowania co do możliwości i warunków podejmowania i wykonywania działalności zawodowej (…), jeżeli rodzaj lub warunki wykonywania danej działalności zawodowej powodują, że przyczyna odmiennego traktowania jest rzeczywistym i decydującym wymaganiem zawodowym stawianym danej osobie fizycznej, proporcjonalnym do osiągnięcia zgodnego z prawem celu różnicowania sytuacji danej osoby. Art. 5 pkt 8 lit a stanowi wprost normę prawną odnoszącą się do wieku. Zgodnie z nim ustawy nie stosuje się do odmiennego traktowania osób fizycznych ze względu na wiek, gdy jest to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione celem zgodnym z prawem, w szczególności celami kształcenia zawodowego, pod warunkiem, że środki służące realizacji tego celu są właściwe i konieczne.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 9 lipca 2013 r. (sygn. akt II GSK 391/12), stwierdził, że ustawodawca polski, implementując do krajowego porządku prawnego dyrektywę 2000/78/WE ustawą z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów UE j w zakresie równego traktowania, poprzestał jednak na przyjęciu nowych rozwiązań prawnych. Nie podjął zaś  czynności związanych z już obowiązującymi aktami prawa krajowego, których dostosowanie było niezbędne do pełnej implementacji wspomnianej dyrektywy. Przepisy ustawy o wdrożeniu nie objęły wszystkich dziedzin życia, w których mógł wystąpić problem dyskryminacji ze względu na wiek. W konsekwencji przepisy ustawy o wdrożeniu nie usuwają wątpliwości, jakie mogą się pojawiać w związku z brakiem przepisów dostosowujących prawo krajowe do potrzeb wynikających z implementacji dyrektywy 2000/78/WE. 

W projekcie ustawy nie wskazano uzasadnienia dla wprowadzenia kryterium wieku dla kandydatów na asystentów sędziego - podkreśla RPO. 

Spośród wszystkich kryteriów ustawowych dla kandydatów na stanowisko asystenta sędziego skarżąca nie spełnia tylko kryterium wieku. Powoduje to, że nie może ona zostać zatrudniona na tym stanowisku. 

Biorąc zaś pod uwagę fakt, że spełnia pozostałe kryteria oraz jest zobowiązana wziąć udział w procedurze konkursowej, która ma na celu wyłonienie najlepszych kandydatów, to należy stwierdzić, że wymóg wieku nie jest środkiem proporcjonalnym ani nie został właściwie uzasadniony.

VII.510.54.2021