Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatele skarżą się, że osoba, która chciałaby służyć w Straży Granicznej, nie może mieć więcej niż 35 lat
• RPO nie dostrzega racjonalnego uzasadnienia cenzusu wiekowego przy naborze do SG w porównaniu z innymi służbami mundurowymi
• Trybunał Konstytucyjny pozwala w pewnych sytuacjach na zróżnicowanie sytuacji prawnej podmiotów podobnych. Musi to jednak być uzasadnione - inaczej zróżnicowanie nabiera charakteru dyskryminacji

Zastępca RPO Stanisław Trociuk napisał w tej sprawie do komendanta głównego SG gen. dyw. Tomasza Pragi. Prosi o wskazanie szczególnych motywów takiego rozwiązania, które uzasadniały odmienne traktowanie kandydatów do służby.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwracają się obywatele, kwestionując cenzus wiekowy wobec kandydatów do SG. Według ustawy o SG, kandydat nie może mieć więcej niż 35 lat. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, ze względu na kwalifikacje przydatne do służby, starszy kandydat może być przyjęty za zgodą Komendanta Głównego SG.

Wnioskodawcy twierdzą, że ograniczenie wiekowe jest dyskryminujące, a kwestia „szczególnie uzasadnionych przypadków” może powodować arbitralność decyzji KG SG. Nie ma bowiem kontroli jego decyzji.

Podnoszą też, że cenzus wiekowy nie występuje w ustawach o innych służbach mundurowych jak: Policja, ABW, CBA, SOP, PSP, SW, SM  czy Służba Celno-Skarbowa.

Zdaniem wnioskodawców, dochodzi zatem do naruszenia określonej w art. 32 Konstytucji zasady równości oraz zakazu dyskryminacji, a także art. 60 Konstytucji, umożliwiającego obywatelom polskim korzystającym z pełni praw publicznych dostęp do służby publicznej na jednakowych zasadach.

Rozumienie zasady równości jest już utrwalone w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i nie budzi wątpliwości (wyrok z 14 kwietnia 2003 r., K 34/02).. Różnicowanie sytuacji podmiotów podobnych jest dopuszczalne, jeżeli zostały dochowane trzy wymogi:

• wprowadzone kryteria różnicowania muszą być racjonalnie uzasadnione. Muszą one mieć związek z celem i treścią przepisów, w których zawarta jest kontrolowana norma:
• waga interesu, któremu ma służyć różnicowanie podmiotów podobnych, musi pozostawać w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostaną naruszone w wyniku różnego traktowania podmiotów podobnych;
• różnicowanie podmiotów podobnych musi znajdować podstawę w wartościach, zasadach lub normach konstytucyjnych.

Rzecznik nie dostrzega racjonalnego uzasadnienia cenzusu wiekowego przy naborze do służby w SG w porównaniu z innymi formacjami mundurowymi.

Cecha istotna, której występowanie ma przesądzić ma o spełnieniu warunku podobieństwa - dotycząca sprawności fizycznej - nie powinna być dyskryminująca w stosunku kandydatów.

TK pozwala w pewnych sytuacjach na zróżnicowanie sytuacji prawnej podmiotów podobnych. Musi to jednak być uzasadnione - inaczej zróżnicowanie to nabiera charakteru dyskryminacji. Rzecznik nie dopatrzył się przesłanki uzasadniającej pozostawienie ograniczeń wiekowych wobec kandydatów do SG w porównaniu z kandydatami do innych służb mundurowych.

WZF.7040.6.2021