Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• RPO jest zaniepokojony informacjami nt. sytuacji osób ewakuowanych z Afganistanu, które przebywają w ośrodkach dla cudzoziemców
• Chodzi m.in. o trudności z zapewnieniem tam odpowiednich warunków bytowych oraz wyżywienia
• Ponadto niektórzy z tych 1024 obcokrajowców nie wystąpili o ochronę międzynarodową w Polsce, bo m.in. mają rodziny w innych państwach UE
• Osoby takie mają wątpliwości co do swego statusu i działań, które powinny podjąć
• Pod opieką UdsC obecnie przebywa 1101 osób, w tym 113 ewakuowanych w ramach współpracy z NATO oraz kilkadziesiąt osób mieszkających poza ośrodkami - odpowiedział Urząd
• 668 obywateli Afganistanu złożyło wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej. Niewielka liczba ewakuowanych wyjechała za granicę

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek zwraca się w tej sprawie do szefa Urzędu ds. Cudzoziemców Jarosława Szajnera.

RPO docenia działania rządu w celu pomocy osobom opuszczającym swój kraj w obawie o własne życie i zdrowie. Otrzymuje jednak niepokojące informacje dotyczące sytuacji osób ewakuowanych z Afganistanu, które obecnie przebywają w ośrodkach dla cudzoziemców. Zgodnie z danymi UdsC 27 sierpnia 2021 r. takich osób było 1024.

Część nie złożyła dotychczas wniosków o udzielenie w Polsce ochrony międzynarodowej. Wśród nich mają być także osoby, które nie planują ubiegać się o to w Polsce - mają bowiem rodziny w innych państwach europejskich bądź też w inny sposób są z tymi państwami związane. Dlatego osoby te mają wątpliwości co do swego aktualnego statusu oraz co do dalszych czynności, jakie powinny w tej sytuacji podjąć.

Ponadto do RPO docierają sygnały związane z trudnościami w zabezpieczeniu odpowiednich warunków bytowych w ośrodkach, w tym co do wyżywienia.

Media donoszą z kolei o zbieraniu przez nich grzybów, co ma już tragiczne następstwa. RPO prowadzi odrębne postępowanie wyjaśniające ws. zatrucia grzybami dzieci afgańskiej rodziny z Ośrodka Recepcyjnego Podkowa Leśna-Dębak.

Pytania zadane przez Marcina Wiącka:

1. Ile osób ewakuowanych w ostatnim czasie z Afganistanu przebywa obecnie na terytorium RP?
2. W których ośrodkach ulokowani zostali ww. cudzoziemcy (proszę przekazać dane dotyczące poszczególnych ośrodków, w tym stopień wykorzystania dostępnych miejsc oraz liczbę ewakuowanych kobiet, mężczyzn i dzieci)?
3. Jaka jest ich obecna sytuacja prawno-pobytowa, w tym ile osób ubiega się w Polsce o ochronę międzynarodową i w jakiej sytuacji prawnej znajdują się osoby, które dotychczas nie złożyły wniosków o przyznanie takiej ochrony?
4. Jakie kroki planowane są w stosunku do tych osób w przyszłości, po odbyciu przez nie 10-dniowej kwarantanny związanej z pandemią COVID-19?
5. Czy i w jakiej formie cudzoziemcy otrzymują informacje i pouczenia na temat ich aktualnej sytuacji prawnej oraz konsekwencji podejmowania lub niepodjęcia określonych czynności, np. złożenia w Polsce wniosku o udzielenie im ochrony międzynarodowej, a także na temat ich praw i obowiązków jako cudzoziemców w Polsce?
6. Czy do cudzoziemców dopuszczani są przedstawiciele organizacji pozarządowych zajmujących się niesieniem pomocy migrantom?
7. Czy cudzoziemcom oferowany jest dostęp do pomocy prawnej i w jakiej formie?
8. Czy wszystkim cudzoziemcom zapewniany jest dostęp do niezbędnej pomocy medycznej?

Rzecznik prosi o odpowiedź w ciągu siedmiu dni.

Odpowiedź Jarosława Szajnera, szefa UdsC

Ad. 1

Według stanu na 8 września br. pod opieką Urzędu przebywa 1101 osób, w tym 113 osób ewakuowanych w ramach współpracy z NATO, przebywających w hotelu w Poznaniu, oraz kilkadziesiąt osób zamieszkujących poza ośrodkami. Niewielka liczba osób ewakuowanych opuściła już ośrodki, wyjeżdżając za granicę do takich państw jak Holandia, Wielka Brytania czy Estonia w celu połączenia z rodziną lub oddaliła się z ośrodków bez powiadomienia Urzędu.

Ad. 2

Cudzoziemcy w początkowej fazie byli umieszczani w ośrodkach dla cudzoziemców oraz w obiektach wskazanych przez wojewodów na czas kwarantanny. Po odbyciu kwarantanny osoby te były przeniesione do ośrodków dla cudzoziemców prowadzonych przez Urząd do Spraw Cudzoziemców, oraz pozostały na tymczasowy okres w dwóch obiektach: Zajazd pod Dębem w Dębe Wielkie oraz w Ośrodku Szkolenia Wolontariuszy ZHP w Starej Dąbrowie. Osoby ewakuowane są również zakwaterowane w jednym z hoteli w Radomiu oraz w Poznaniu (osoby ewakuowane i współpracujące z NATO). Stan na dzień 08 września 2021 r.:

• Dębak: 85 osób – kobiety 22, mężczyźni 24, dzieci 39;
• Linin: 91 osób – kobiety 24, mężczyźni 35, dzieci 32;
• Białystok: 46 osób – kobiety 13, mężczyźni 15, dzieci 18;
• Grupa: 188 osób – kobiety 58, mężczyźni 57, dzieci 73;
• Łuków: 60 osób - kobiety 14, mężczyźni 18, dzieci 28;
• Horbów: 32 osoby – kobiety 11, mężczyźni 13, dzieci 8;
• Bezwola: 184 osoby – kobiety 49, mężczyźni 63, dzieci 72;
• Zajazd pod Dębem: 111 osób – kobiety 29, mężczyźni 34, dzieci 48; · Stara Dąbrowa: 45 osób – kobiety 10, mężczyźni 17, dzieci 18;
• Radom: 65 osób – kobiety 24, mężczyźni 23, dzieci 18.

Ad.3 

Według danych na 08.09.2021 r. z 1025 osób ewakuowanych, 668 obywateli Afganistanu złożyło wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej.

Ad.4 

Po odbyciu 10-dniowej kwarantanny cudzoziemcy zostali przeniesieni do ośrodków dla cudzoziemców prowadzonych przez Urząd do Spraw Cudzoziemców. Ze względu na wyczerpującą się liczbę wolnych miejsc w ośrodkach Urzędu podjęto decyzję o tymczasowym pozostawieniu osób w dwóch obiektach, w których osoby odbywały kwarantannę: „Zajazd pod Dębem” w Dębe Wielkie oraz w ośrodku ZHP w Starej Dąbrowie. Dodatkowo ze względu na określone okoliczności oraz zobowiązania międzynarodowe niektórzy cudzoziemcy zostali zakwaterowani w jednym z hoteli w Radomiu oraz w Poznaniu. Planuje się objęcie wnioskami o udzielenie ochrony międzynarodowej wszystkich osób, poza indywidualnymi przypadkami, które mają związki z innymi krajami oraz będą do nich przekazywane.

Ad.5

Pracownicy Urzędu byli obecni w obiektach kwarantanny prowadzonych przez wojewodów na terenie województw: podlaskiego, opolskiego, warmińsko-mazurskiego, łódzkiego i mazowieckiego. Podczas przeprowadzonych spotkań przekazywali informacje z zakresu udzielanej przez Urząd pomocy socjalnej, procedur uchodźczych, pomocy po otrzymaniu decyzji pozytywnych.

Po przybyciu do ośrodków prowadzonych przez Urząd do Spraw Cudzoziemców beneficjenci otrzymali przetłumaczone na język dari/pasztu nw. materiały:

Regulamin pobytu w ośrodku dla cudzoziemców oraz informacje dotyczące:

• przysługujących w ośrodku praw i obowiązków,
• przepisów regulujących udzielanie pomocy dla cudzoziemców ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej, w tym o przepisach regulujących pobyt w ośrodku, 
• podmiotów udzielających nieodpłatnej pomocy prawnej w sprawach o udzielenie ochrony międzynarodowej, o których mowa w art. 82a pkt 3 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2012 r. poz. 680, z późn. zm.), 
• organizacji pozarządowych lub międzynarodowych, do których zadań statutowych należą sprawy uchodźców,
• krajowych organów ochrony praw człowieka,
• stosowania w ośrodku procedur przeciwdziałania wszystkim przypadkom przemocy oraz reagowania na nie, ze szczególnym uwzględnieniem przemocy wobec małoletnich cudzoziemców,
• braku odpowiedzialności ośrodka za przechowywane przez cudzoziemca pieniądze lub inne przedmioty,
• trybu postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia atakiem terrorystycznym,
• zakazu i skutków zawarcia związku małżeńskiego z małoletnimi dziećmi,
• zasad bezpieczeństwa przeciwpożarowego,
• konieczności szczepienia małoletnich dzieci
• informację o zasadach obowiązujących w szkole i materiał o zapisywaniu dzieci do szkoły – informator dla rodziców o edukacji.

Ad. 6

Kwestię obecności organizacji pozarządowych w ośrodkach dla cudzoziemców reguluje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 października 2015 r. w sprawie regulaminu pobytu w ośrodku dla cudzoziemców. Zgodnie z nim, wejście na teren ośrodka osób niebędących jego mieszkańcami albo pracownikami urzędu wymaga każdorazowo zgody odpowiednio – w przypadku cudzoziemców korzystających z pomocy socjalnej, innych niż mieszkańcy tego ośrodka – pracownika Urzędu; w przypadku pozostałych osób – Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. W przypadku przedstawicieli organizacji, do których zadań należy udzielanie pomocy cudzoziemcom i podmiotów udzielających pomocy prawnej w sprawach o udzielenie ochrony międzynarodowej Szef Urzędu może udzielić zgody na wejście na teren ośrodka na okres prowadzenia działań na rzecz cudzoziemców przebywających w ośrodku. Organizacje pozarządowe prowadzące działania w ośrodkach kontynuują je bez zmian, a zgody na nowe działania są regularnie wydawane. Działania organizacji pozarządowych prowadzone są z zachowaniem zasad bezpieczeństwa sanitarno-epidemiologicznego.

Ad. 7 

Wśród NGO działających w ośrodkach Urzędu pomoc prawną świadczą: Fundacja Instytut na Rzecz Państwa Prawa, Fundacja Dialog, Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć, Fundacja Ocalenie, Polskie Forum Migracyjne, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Fundacja EMIC.

Ad. 8

Obowiązujące w Polsce regulacje prawne zapewniają cudzoziemcom wnioskującym o udzielenie ochrony międzynarodowej dostęp do opieki medycznej finansowanego ze środków Urzędu do Spraw Cudzoziemców.

Świadczenie usług medycznych następuje w oparciu o umowę cywilnoprawną zawartą pomiędzy Urzędem do Spraw Cudzoziemców a Operatorem Medycznym. Zakres uprawnień do opieki medycznej jest w przypadku cudzoziemców ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej tożsamy z zakresem uprawnień do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych zapewnionym osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym. Wyjątkiem od powyższej zasady jest jedynie leczenie uzdrowiskowe i rehabilitacja uzdrowiskowa, które zostały wyłączone z katalogu świadczeń udzielanych bezpłatnie cudzoziemcom. Podstawowa opieka zdrowotna zapewniana jest w punktach medycznych we wszystkich ośrodkach dla cudzoziemców oraz w punkcie medycznym znajdującym się w siedzibie Urzędu do Spraw Cudzoziemców, ul. Taborowa 33 w Warszawie.

Konsultacje i leczenie specjalistyczne w przychodniach oraz w szpitalach, a także obowiązkowe szczepienie ochronne dzieci i młodzieży odbywa się po skierowaniu przez lekarza z ośrodka lub z punktu medycznego przy ul. Taborowej 33 w Warszawie i jest bezpłatne. Cudzoziemcy korzystający ze świadczeń poza ośrodkiem korzystają z opieki medycznej za pośrednictwem Koordynatora Rejestracji Pacjentów Operatora medycznego pod nr Infolinii 22 112 02 06 od poniedziałku do piątku w godz. 8:00 – 16:00. Koordynator ustala dogodny termin oraz placówkę, w której usługa zostanie zrealizowana. Cudzoziemcy wnioskujący o udzielenie ochrony międzynarodowej mają zatem zagwarantowaną kompleksową opiekę medyczną i psychologiczną, obejmującą także dostęp do obowiązkowych szczepień ochronnych. Osobom, które nie złożyły wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej pomoc medyczna zapewniana jest w niezbędnym zakresie. 

XI.540.90.2021