Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Niektóre uczelnie uzależniają od zaszczepienia się na koronawriusa możliwości nauki lub zakwaterowania w akademikach; decyzje te nie były wcześniej konsultowane ze studentami 
• Może to bezpodstawnie ograniczać konstytucyjnie chronione prawa - do nauki i do ochrony prywatności
• Dlatego RPO występuje do MEiN o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, aby zapewnić uczelniom podstawy prawne dla działań prewencyjnych  w czasie pandemii
• Konferencję Rektorów Akademickich Szkół Polskich prosi zaś o wypracowanie, w ramach obecnych przepisów, wspólnych zasad prowadzenia zajęć oraz zakwaterowania w akademikach
• Prawo nie dopuszcza ani możliwości zakazu kwaterowania w domach studenckich osób niezaszczepionych, ani weryfikacji czy studenci są zaszczepieni - odpisał minister Przemysław Czarnek
• Wobec tego wydaje się niezasadne, aby uczelnie wymagały od studentów poddania się szczepieniom czy przedstawiania informacji o tym

Niektóre uczelnie informują studentów o uzależnieniu możliwości odbywania praktyk i zajęć klinicznych od zaszczepienia się przeciw COVID-19. Przykładami są Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wrocławski Uniwersytet Medyczny, czy Uniwersytet Rzeszowski (gdzie po interwencji RPO zasady udziału w praktykach dla studentów URz zmieniono). Ograniczenia wynikają na ogół z decyzji podmiotów, w których obywają się praktyki i zajęcia kliniczne, a uczelnie mają na nie ograniczony wpływ.

Do Rzecznika dotarła także wiadomość o działaniach Rektora Uniwersytetu Śląskiego, który kierując się troską o życie i zdrowie studentów, poinformował społeczność akademicką UŚ o planowanym zakazie kwaterowania w akademikach UŚ osób niezaszczepionych. Decyzja ta nie została skonsultowana wcześniej ze studentami.

Z kolei Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie zapowiedziała objęcie osób niezaszczepionych systemem specjalnej ochrony fizycznej i organizacyjnej dla zapewnienia im bezpieczeństwa. W odpowiedzi na wystąpienie RPO w tej sprawie, rektor AGH wskazał m.in., że działania uczelni podejmowane są w sytuacji, gdy ustawodawca krajowy nie wyposażył uczelni wyższych w przepisy wprost pozwalające na gromadzenie danych o zaszczepieniu.

Przyczyną tych decyzji jest troska o życie i zdrowie społeczności akademickiej i chęć zapewnienia bezpiecznych warunków studiowania i zakwaterowania w domach studenckich w czasie pandemii. Przyjęte i planowane rozwiązania mogą jednak bezpodstawnie ograniczać konstytucyjnie chronione prawa. Chodzi o prawo do nauki - w zakresie, w jakim dochodzi do uzależnienia kontynuowania studiowania od poddania się szczepieniu przeciw COVID-19, a także prawo do ochrony prywatności - gdy uczelnie przetwarzają dane studentów dotyczące zdrowia.

W ocenie Rzecznika przyjęte ograniczenie nie powinno różnicować sytuacji w dostępie do szkolnictwa wyższego osób zaszczepionych, osób, które nie mogą poddać się szczepieniu z uwagi na trwałe bądź czasowe przeciwwskazania zdrowotne, osób posiadających przeciwciała, a także tych, którzy mają aktualny negatywny wynik testu.

Odpowiedź min. Przemysława Czarnka

Szczepienia przeciwko COVID-19 na dzień dzisiejszy są dobrowolne, brak jest w obowiązujących przepisach obowiązku szczepienia przeciwko COVID-19. Wobec tego, aktualnie uczelnie nie mają podstaw weryfikacji, czy studenci uczestniczący w zajęciach oraz osoby zamieszkujące domy studenckie, a także inni członkowie wspólnoty danej uczelni,są zaszczepieni. Również nie ma możliwości wprowadzania ograniczeń dotyczących udziału w zajęciach dla członków społeczności akademickiej, którzy w wyniku własnej decyzji nie zaszczepili się.

W przypadku domów studenckich należy wskazać, iż zgodnie z art. 11 ust. 5 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2021 r. poz. 478 i 619, dalej: PSWN) uczelnia może prowadzić domy studenckie i stołówki studenckie. Natomiast rektor jest przełożonym wszystkich studentów, doktorantów i pracowników uczelni, a do jego głównych zadań należy m.in. zarządzanie uczelnią oraz reprezentowanie jej na zewnątrz  (art. 23 ust. 2 PSWN). Stąd też zasady dotyczące funkcjonowania domów studenckich  (m.in. zasady zamieszkiwania i przebywania osób w domach studenckich) określane  są w regulaminach określanych w drodze zarządzenia rektora uczelni.

Obowiązujący stan prawny nie dopuszcza możliwości wprowadzenia zakazu kwaterowania w domach studenckich osób niezaszczepionych. Ponadto nie ma również przepisów, które zezwalałyby na weryfikację, czy studenci są zaszczepieni.

Wobec powyższego wydaje się niezasadne, aby uczelnia wymagała od studentów zarówno poddania się szczepieniom przeciwko COVID-19, jak również przedstawienia informacji w tym zakresie.

Ministerstwo Edukacji i Nauki rekomenduje jedynie, aby sposób działania domów studenckich był dostosowany do sytuacji, w jakiej znajduje się dana uczelnia oraz do sytuacji epidemiologicznej regionu. Ostateczne decyzje w tej sprawie pozostają po stronie władz każdej uczelni.

Niemniej jednak w przypadku gdy przepisy dotyczące przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się choroby COVID-19, w tym możliwość weryfikacji szczepień przez niektóre podmioty, będą procedowane w Parlamencie to Ministerstwo Edukacji i Nauki będzie starało się o uwzględnienie w nich sytuacji w uczelni.

Jednocześnie, w związku z autonomią uczelni na zasadach określonych w ustawie (art. 9 ust. 2 PSWN), należy podkreślić, iż minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki nie ma kompetencji, aby ingerować w rozwiązania dotyczące zasad funkcjonowania domów studenckich i regulaminów obowiązujących w tych domach.                                                                  

VII.7033.56.2021