Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik przedstawił pani komisarz swoje działania na rzecz uchylenia "uchwał anty-LGBT", w tym korespondencję z samorządami dotyczącą funduszy unijnych, wskazującą na konieczność zapewnienia ochrony praw osób LGBTI przy wydatkowaniu funduszy
• Jednostki samorządu terytorialnego, które przyjęły uchwały anty-LGBT lub Samorządowe Karty Praw Rodziny, nie wdrożyły większości rekomendacji Komisji Europejskiej w sprawie zagwarantowania ochrony praw osób LGBTI i przeciwdziałania ich dyskryminacji
• Dalsze obowiązywanie takich uchwał może spowodować utratę lub ograniczenie wsparcia finansowego środków Unii Europejskiej dla całych wspólnot samorządowych
• A uchwały te mają realny wpływ na życie społeczne: przykładem są dyskryminacyjne działania podejmowane w niektórych miastach

Rzecznik Praw Obywatelskich pełni m.in. funkcję niezależnego organu ds. równego traktowania. W ramach tych obowiązków skierował do unijnej komisarz ds. równości Heleny Dalli list informujący o działaniach RPO związanych z uchwałami „anty-LGBT”, przyjętymi przez część polskich samorządów. Uchwały te obowiązują nadal w 53 jednostkach samorządowych. Deklarują one wykluczenie osób LGBT (tj. gejów, lesbijek, osób biseksualnych i transpłciowych) z życia wspólnoty samorządowej. Wraz z tzw. Samorządowymi Kartami Praw Rodziny, objęły one obecnie ok. 1/3 terytorium Polski.

RPO opisuje swoją korespondencję z samorządami, w której wskazywał na konieczność uchylenia uchwał przeciwko „ideologii LGBT”, które nie tylko są krzywdzące dla osób nieheteronormatywnych, ale także grożą utratą środków z funduszów unijnych, z których korzystają polskie samorządy.

Komisja Europejska od miesięcy stoi na stanowisku, że uchwały „anty-LGBT” zagrażają wydatkowaniu funduszy zgodnie z zasadą niedyskryminacji. We wrześniu 2020 r. Komisja Europejska – dyrektorzy generalni ds.  funduszy i samorządów – skierowała do pięciu marszałków województw (instytucji zarządzających w Polsce funduszami) rekomendacje dotyczące zapewnienia należytej ochrony osobom LGBTI przy wydatkowaniu środków.

Wśród rekomendacji znalazły się przede wszystkim: podpisanie kart różnorodności potwierdzających zobowiązanie do niedyskryminacji, współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób LGBTI, wyznaczenie koordynatorów ds. równości szans, szerokie działania edukacyjne dot. przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową.

Niestety, jak wynika z odpowiedzi marszałków województw (woj. małopolskie, świętokrzyskie, łódzkie, lubelskie, podkarpackie), rekomendacje te nie zostały potraktowane jako wiążące i w zasadniczej części nie zostały dotychczas wdrożone. Marszałkowie wskazali, że rekomendacje są brane pod uwagę przy planowaniu kolejnej perspektywy finansowej w ramach Funduszu Odbudowy. Z odpowiedzi nie wynika jednak, jakie działania zostaną podjęte.

Tymczasem obowiązujące uchwały przeciwko „ideologii LGBT” nie są jedynie deklaracjami światopoglądowymi, które nie wywołują skutków prawnych. Są nie tylko szkodliwe i wykluczające osoby LGBT – niebędące „ideologią”, tylko ludźmi. Jak uznały już sądy administracyjne, rozpatrujące skargi Rzecznika na uchwały, skutkują one konkretnymi działaniami podejmowanymi przez władze publiczne.

Przykładami, w których RPO Adam Bodnar podejmował interwencje, są Kielce i Tarnów. W Kielcach Rada Miasta przyjęła dodatkowe kryterium „neutralności ideologicznej” w budżecie partycypacyjnym. Powodem była realizacja projektu obywatelskiego „tęczowych ławek” w przestrzeni publicznej, uznanego przez radnych za „ideologiczny”. Od tej pory zgłaszane projekty mają być „neutralne ideologiczne”. Radni nie wskazali dodatkowych kryteriów oceny, co jest „ideologiczne” tych jednak mogą dostarczać obowiązujące na terenie województwa świętokrzyskiego oraz powiatu kieleckiego uchwały przeciwko „ideologii LGBT”.

Kolejny przykład to interwencja Małopolskiej Kurator Oświaty w Tarnowie, gdzie uczniowie zorganizowali wystawę przeciwdziałającą dyskryminacji osób LGBTI. Małopolska Kurator Oświaty skierowała oświadczenie do szkół, w którym wskazała, że „promocja przekazu środowisk LGBT+ […] jest szkodliwym działaniem”. Przypomnieć należy w tym kontekście, że uchwały anty-LGBT (obowiązujące w Tarnowie i województwie małopolskim) kierowane są m.in. do szkół. Za jedne z głównych celów uznają wyeliminowanie treści antydyskryminacyjnych z edukacji. Działania kurator wpisują się więc w cele realizowane przez uchwały anty-LGBT.

XI.505.10.2020