Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Kolejna nowelizacja Kodeksu postępowania karnego spowodowała, że od 15 kwietnia 2016 r. czas do złożenia zapowiedzi apelacji rozpoczyna swój bieg od dnia promulgacji orzeczenia. Jedyny wyjątek w tym zakresie dotyczy oskarżonego pozbawionego wolności, który spełnia określone warunki: nie ma obrońcy i – pomimo złożenia wniosku o doprowadzenie go na termin rozprawy, na którym ogłoszono wyrok – nie był obecny podczas ogłoszenia wyroku. W takich przypadkach czas ten biegnie od daty doręczenia mu wyroku.

Skutkiem nowelizacji jest znaczne ograniczenie możliwości złożenia wniosku o uzasadnienie w postępowaniu przyspieszonym. Najczęściej będzie to możliwe jedynie ustnie do protokołu od momentu ogłoszenia przez sąd wyroku aż do zamknięcia rozprawy lub posiedzenia. Jedynie w bardzo wąskiej grupie przypadków termin do złożenia wniosku o uzasadnienie rozpocznie swój bieg od dnia doręczenia orzeczenia. Ponadto, termin do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku przez oskarżonego w trybie przyspieszonym w większości przypadków nie będzie miał charakteru zawitego, istotnie pogarszając jego sytuację. Wynika to z faktu, iż zgodnie z art. 126 § 1 k.p.k. jedynie terminy zawite mogą zostać przywrócone.

W konsekwencji, niepodjęcie stosownej czynności przed upływem terminu niezawitego skutkuje definitywną utratą uprawnienia procesowego. Budzi to daleko idące wątpliwości z punktu widzenia konstytucyjnej zasady równości wobec prawa.

Wprowadzone nowelizacją unormowanie powoduje znaczne ograniczenie prawa do sądu w zakresie efektywnej i realnej możliwości wniesienia środka zaskarżenia. Nie ma przy tym żadnego racjonalnego uzasadnienia dla zróżnicowania zakresu uprawnienia do przywrócenia terminu do złożenia wniosku o uzasadnienie wobec różnych podmiotów.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich należałoby zmienić brzmienie art. 517h § 1 k.p.k. w ten sposób, aby obydwa wskazane w tej regulacji terminy były terminami zawitymi. Można również dokonać zmiany, aby czas do złożenia wniosku o uzasadnienie dla osoby, której nie doręcza się z urzędu wyroku, został przedłużony do trzech dni od daty jego ogłoszenia. Podmiot miałby możliwość podjęcia bardziej przemyślanej decyzji o składaniu bądź niekierowaniu zapowiedzi apelacji do sądu, jednocześnie nie przedłużając nadmiernie postępowania karnego w trybie przyspieszonym.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra o rozważenie zainicjowania nowelizacji art. 517h § 1 k.p.k. w przedstawionym zakresie, a także o poinformowanie o zajętym stanowisku w tej materii.