Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wezwanie KRRiT aby TVN nie używała zwrotu „Trybunał Konstytucyjny Julii Przyłębskiej” może być odczytywane jako aspiracja Rady do prewencyjnej kontroli środków społecznego przekazu – czego zakazuje Konstytucja
• Niezależnie od negatywnych skojarzeń określenie to mieści się w granicach swobody informacyjnej mediów
• Może też wywoływać tzw. efekt mrożący, wpływając w niedopuszczalny sposób na przekaz medialny
• A całkowite odżegnywanie się od imienia i nazwiska byłoby niezgodne z faktami i mogłoby być odebrane jako próba pozbawienia wpływu sędzi na rozstrzygnięcie ws. aborcji

Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł, aby Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wycofała się z takiego wezwania wobec prywatnego nadawcy.

RPO z niedowierzaniem przyjął komunikat Przewodniczącego KRRiT z 29 października 2020 r. o decyzji wzywającej TVN do zaprzestania używania określenia „Trybunał Konstytucyjny Julii Przyłębskiej” oraz innych podobnych sformułowań. W opinii Rady jest to określenie nieprawdziwe, mogące stanowić element nękania, zastraszenia, a nawet mowy nienawiści.

Adam Bodnar przypomina Przewodniczącemu KRRiT, że art. 213 ust. 1 Konstytucji stanowi, iż Rada stoi m.in. na straży wolności słowa. Według ustawy o radiofonii i telewizji KRRiT stoi  na straży wolności słowa w radiu i telewizji, samodzielności dostawców usług medialnych i interesów odbiorców oraz zapewnia otwarty i pluralistyczny charakter radiofonii i telewizji. Przypomnienie to  jest konieczne, ponieważ komunikat Rady zaprzecza podstawowym zadaniom, które powinna pełnić.

Problem jest istotny z uwagi na naruszenie podstawowych wartości ustroju RP, tj. art. 14 Konstytucji, który zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu, oraz art. 54 Konstytucji, gwarantującego każdemu wolność wypowiedzi oraz rozpowszechniania informacji.

Używanie określenia „Trybunał Konstytucyjny Julii Przyłębskiej” - niezależnie od pejoratywnych konotacji i ewentualnego krytycznego ładunku - nie tylko mieści się w pełni w granicach swobody informacyjnej środków masowego przekazu, ale również nie jest stwierdzeniem niezgodnym z prawdą.

Sędzia TK Julia Przyłębska uważa się za Prezesa Trybunału Konstytucyjnego. W sprawie ustawy aborcyjnej (a w tym kontekście użyto kwestionowanego określenia) była przewodniczącą składu, który wydał rozstrzygnięcie o niekonstytucyjności jednej z trzech przesłanek dopuszczających aborcję.

- Z tego też względu całkowite odżegnywanie się od imienia i nazwiska Pani Julii Przyłębskiej byłoby niezgodne z faktami. Co więcej, mogłoby zostać odebrane jako kontrfaktyczna próba publicznego pozbawienia wpływu sędzi na treść wydanego rozstrzygnięcia – pisze Adam Bodnar.

W tej sytuacji decyzja Rady nie tylko narusza podstawowe zadania tego organu, lecz może stanowić próbę wywołania tzw. efektu mrożącego, tj. niedopuszczalnego wpływania na sposób formułowania przekazu przez media. A to co jest sprzeczne nie tylko z Konstytucją, lecz również z art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Działanie Rady może też być odczytywane jako aspiracja do dokonywania prewencyjnej kontroli środków społecznego przekazu, czego wyraźnie zabrania art. 54 ust. 2 Konstytucji. Rzecznik wyraża nadzieję, ze nie jest to zamiarem Rady, a zakaz używania „podobnych sformułowań” nie dotyczy np. pojęcia „rząd Mateusza Morawieckiego” - co jest powszechnie używanym stwierdzeniem, zgodnym z prawdą i w żadnym stopniu nie umniejszającym roli i funkcji konstytucyjnych organów państwa.

Rzecznik przypomina, że w 2019 r. zwracał uwagę Rady na problem języka używanego w tzw. paskach wyświetlanych w przekazach TVP - w związku z ich krytyczną oceną przez Radę Języka Polskiego. Wówczas KRRiT dostrzegła „pewne mankamenty” w przekazach TVP S.A. zauważając jednak „brak charakteru komparatystycznego” sprawozdania Rady Języka Polskiego.

RPO zwraca się zatem do Przewodniczącego KRRiT o stanowisko, czy paski TVP, wyświetlane podczas relacji z obrad Sejmu 27 października, jak np. „Lewicowy faszyzm niszczy Polskę” oraz „Opozycja chce paraliżu państwa” w ocenie Rady zawierają jakiekolwiek mankamenty.

- W szczególności proszę o wyjaśnienie, czy Rada dostrzega tu elementy mowy nienawiści, które w komunikacie Rady z 29 października przypisano określeniu „Trybunał Konstytucyjny Julii Przyłębskiej” – napisał Adam Bodnar do Witolda Kołodziejskiego.

Odpowiedź Przewodniczącego KRRiT

Posługując się sformułowaniem użytym przez Pana w piśmie z 30 października 2020 roku, pozostaje mi potwierdzić, iż Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji zarówno z niedowierzaniem, ale też z dużym zaniepokojeniem przyjęła do wiadomości Pańskie stanowisko wyrażone odnośnie do działań podjętych wobec nadawcy programu telewizyjnego TVN 24 na podstawie przepisów zawartych w art. 10 ust. 3 ustawy z 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji.

Przede wszystkim nasze niedowierzanie i zaniepokojenie wywołała oczywista niestosowność doszukiwania się przez Pana Rzecznika paraleli pomiędzy Trybunałem Konstytucyjnym a Radą Ministrów i używanym potocznie sformułowaniem „rząd Mateusza Morawieckiego”. Przypominamy więc kardynalną zasadę konstytucyjną, która głosi, że Trybunał Konstytucyjny jest władzą odrębną i niezależną od innych władz, a wszyscy sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.

Zatem, nagminne powtarzanie „Trybunał Konstytucyjny Julii Przyłębskiej”, wyłącznie w takiej pejoratywnej konotacji, jak uczynił to nadawca i z takim wyłącznie krytycznym ładunkiem, co w swoim wystąpieniu poniekąd także zauważył Pan Rzecznik, to publiczne obarczanie jednej wyłącznie osoby odpowiedzialnością za działania podejmowane przez niezawisły skład orzekający.

Tego rodzaju informacje mają charakter celowego wprowadzania odbiorców w błąd i utrwalania nieprawdziwego przekonania o indywidualnym, spersonifikowanym werdykcie „Trybunału Konstytucyjnego Julii Przyłębskiej”. Jest to także skierowanie krytyki wyroku Trybunału Konstytucyjnego, dokonywanej w szczególnej atmosferze i szczególnych okolicznościach przez część społeczeństwa, do konkretnie wskazywanej osoby uczestniczącej w podejmowaniu rozstrzygnięcia, a to, uwzględniwszy powtarzalność tego rodzaju informacji, ich wydźwięk i wszystkie pozostałe już wymienione przeze mnie okoliczności, może już stanowić element nękania, zastraszania, a nawet mowy nienawiści.

Z tych względów Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji ocenia, iż wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich, skierowany na podstawie art.16 ust.l ustawy z 15 lipca 1987 roku o Rzeczniku Praw Obywatelskich, pozostaje całkowicie nieuzasadniony, bowiem w sposób bezzasadny zostały zanegowane działania organu podjęte w celu przywrócenia zgodności działań koncesjonariusza z warunkami wskazanymi w art. 10 ust.3 ustawy z 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji.

Ponadto, odnosząc się do kwestii wskazanej w końcowej części Pańskiego wystąpienia tj. prośby o zajęcie stanowiska odnośnie do tzw. pasków TVP, informuję, iż w związku z otrzymanymi skargami w Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji zostało wszczęte postępowanie wyjaśniające.

VII.564.109.2020