Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami spytało Państwową Komisję Wyborczą o zasady udziału w referendum ogólnokrajowym wyborcy zgłaszającego zamiar głosowania korespondencyjnego w wyborach parlamentarnych 15 października 2023 r.
• Chodzi zwłaszcza o to, czy wyborca, który otrzyma pakiet do wyborów parlamentarnych i w referendum, może zagłosować wyłącznie w wyborach i nie odesłać karty do głosowania w referendum
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich pisze w tej sprawie do przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej Sylwestra Marciniaka
• AKTUALIZACJA: Wyborca głosujący korespondencyjnie nie ma obowiązku odesłania do obwodowej komisji wyborczej wszystkich kart do głosowania otrzymanych w pakiecie wyborczym; może zatem nie odsyłać nawet żadnej karty - wskazuje PKW
• Postępowanie z nieodesłaną kartą jest zaś decyzją samego wyborcy, lecz postępowanie to nie powinno naruszać powszechnie obowiązujących przepisów prawa

Rzecznik zapoznał się z pytaniami skierowanymi 20 września 2023 r. do PKW przez Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami. Problemy poruszane przez PFON są sygnalizowane również we wnioskach kierowanych do Rzecznika.

PFON poprosił PKW zwłaszcza o potwierdzenie, czy wyborca zgłaszający zamiar głosowania korespondencyjnego w wyborach do Sejmu i Senatu 15 października 2023 r. każdorazowo otrzymuje w pakiecie wyborczym również kartę do głosowania w referendum ogólnokrajowym, choćby nie zgłosił zamiaru udziału w referendum ogólnokrajowym.

Ponadto PFON zwrócił się o wskazanie, czy wyborca, który otrzyma pakiet wyborczy zawierający karty do głosowania w wyborach do Sejmu i Senatu oraz referendum ogólnokrajowym, może zagłosować wyłącznie w wyborach, a więc nie odesłać karty do głosowania w referendum ogólnokrajowym. Wtedy powstaje pytanie, w jaki sposób taki wyborca ma wypełnić oświadczenie o tajnym i osobistym oddaniu głosu. W załączniku do uchwały nr 109/2023 PKW z 28 sierpnia 2023 r. przyjęto następujący wzór tego oświadczenia: „Oświadczam, że osobiście i w sposób tajny oddałem(-łam) głos w wyborach do Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej i Senatu Rzeczpospolitej Polskiej oraz referendum ogólnokrajowym zarządzonych na dzień 15 października 2023 r."

Ponadto PFON prosił też o szczegółowe stanowisko PKW co do możliwości działania wyborcy z kartą do głosowania w referendum ogólnokrajowym, którą wyborca otrzymał w pakiecie wyborczym, jeśli nie ma zamiaru wzięcia udziału w referendum. Chodzi o to, czy wyborca może zachować lub zniszczyć taką kartę, nie narażając się na konsekwencje prawne.

Zastępca RPO Stanisław Trociuk prosi PKW o przesłanie kopii odpowiedzi na pismo PFON.

Odpowiedź PKW

W odpowiedzi Państwowa Komisja Wyborcza przekazała RPO swe pismo z 25 września 2023 r. skierowane do przewodniczącego Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami Krzysztofa Kurowskiego.

Sylwester Marciniak pisał w nim:  

Jak wynika wprost z art. 90 ust. 1 pkt Id ustawy z dnia 14 marca 2023 r. o referendum ogólnokrajowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 851 oraz z 2023 r. poz. 497 i 1628) w przypadku przeprowadzenia referendum w tym samym dniu, w którym odbywają się wybory do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego w wyborach do Sejmu i do Senatu dotyczy również głosowania korespondencyjnego w referendum. W związku z tym wyborca głosujący korespondencyjnie otrzyma w pakiecie wyborczym karty do głosowania w wyborach do Sejmu, w wyborach do Senatu oraz w referendum.

Jednocześnie Komisja wyjaśnia, że zgodnie z instrukcją głosowania, stanowiącą załącznik nr 2 do uchwały nr 109/2023 Państwowej Komisji Wyborczej w sprawie określenia wzoru i rozmiaru koperty na pakiet wyborczy, koperty zwrotnej, koperty na kartę do głosowania, oświadczenia o osobistym i tajnym oddaniu głosu oraz instrukcji głosowania korespondencyjnego w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz referendum ogólnokrajowym zarządzonych na dzień 15 października 2023 r., po oddaniu głosu wyborca umieszcza kartę lub karty do głosowania w kopercie oznaczonej „Koperta na kartę do głosowania'’. 

Z powyższego wynika, że wyborca głosujący korespondencyjnie nie ma obowiązku odesłania do obwodowej komisji wyborczej wszystkich kart do głosowania otrzymanych w pakiecie wyborczym. Wskazać przy tym należy, że zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami wyborca ma prawo, a nie obowiązek wzięcia udziału w głosowaniu. Wyborca głosujący korespondencyjnie może zatem nie odsyłać nawet żadnej karty do głosowania. Natomiast obowiązek przesłania mu wszystkich rodzajów kart wynika z konieczności zapewnienia wyborcy możliwości wyboru, w którym głosowaniu weźmie udział, aż do ostatniej chwili, tak jak to ma miejsce w lokalu wyborczym.

Odnosząc się do kwestii oświadczenia o osobistym i tajnym oddaniu głosu Państwowa Komisja Wyborcza wyjaśnia, że analogiczna sytuacja, jak w tych wyborach przeprowadzanych wraz z referendum ogólnokrajowym, ma miejsce w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nieprzeprowadzanych łącznie z referendum, w których wyborca otrzymuje 2 karty do głosowania. Powyższe oświadczenie, w momencie doręczenia wyborcy, również jest uzupełnione o informację jakich wyborów dotyczy, a wyborca ma prawo zagłosować na wybranych przez siebie kartach do głosowania i odesłać do obwodowej komisji wyborczej kartę lub karty. Wyborca nie może dokonywać żadnych zmian, ani skreśleń na oświadczeniu, gdyż obwodowa komisja wyborcza nie ma możliwości zweryfikowania, czy ewentualne skreślenia na oświadczeniu pokrywają się z zawartością koperty na kartę do głosowania. Koperta ta jest bowiem, bez otwierania, wrzucana do urny wyborczej (wynika to z konieczności zachowania tajności głosowania).

Ponadto Państwowa Komisja Wyborcza wyjaśnia, że postępowanie z kartą nieodesłaną do obwodowej komisji wyborczej jest decyzją samego wyborcy, lecz postępowanie to nie powinno naruszać powszechnie obowiązujących przepisów prawa.

VII.602.31.2023