Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Resort sprawiedliwości chce usunąć przepis nakładający na dyrektora aresztu lub zakładu karnego obowiązek pouczenia osadzonego wnoszącego skargę o możliwości zaskarżenia sposobu jej załatwienia 
• System składania skarg przez więźniów jest istotnym elementem związanym z ochroną osób pozbawionych wolności przed nieludzkim lub poniżającym traktowaniem i karaniem
• A niektóre skargi, uznane przez Służbę Więzienną za bezzasadne, okazują się uzasadnione po postępowaniu wyjaśniającym w Biurze RPO
• Rzecznik Praw Obywatelskich już wcześniej krytykował ograniczenie prawo skazanych do złożenia i rozpoznania wniosku, skargi czy prośby 

RPO Marcin Wiącek przedstawił ministrowi sprawiedliwości-prokuratorowi generalnemu Zbigniewowi Ziobrze opinię do projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobów załatwiania wniosków, skarg i próśb osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. 

Jest ono konsekwencją ustawy z 22 lipca 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw. 

Opinię  do tej nowelizacji RPO przedstawił MS 24 listopada 2021 r. Wyraził zastrzeżenia m.in. do nowelizacji art. 6 k.k.w. w zakresie praw osób pozbawionych wolności do składania wniosków, skarg i próśb do organów wykonujących orzeczenie. Wskazał, że takie rozwiązania nie mogą być zaakceptowane przez RPO. W bardzo istotny sposób ograniczają bowiem prawo osób skazanych do złożenia i rozpoznania wniosku, skargi i prośby. 

Uzupełniając opinię dotyczącą nowelizacji art. 6 k.k.w., RPO krytycznie odnosi się również do propozycji usunięcia § 9 ustęp 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 13 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobów załatwiania wniosków, skarg i próśb osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Nakładał on na dyrektora zakładu karnego lub dyrektora aresztu śledczego - jeżeli nie przychylił się do skargi - obowiązek pouczenia wnoszącego skargę o możliwości złożenia skargi na sposób jej załatwienia do właściwego organu.

Na podobny problem RPO wskazywał w piśmie do MS z 24 listopada 2021 r. ws. nowelizacji Kodeksu. Niektóre skargi, uznane przez Służbę Więzienną za bezzasadne, okazują się uzasadnione po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego w Biurze RPO. Zdarzało się też, że organ nadzoru służbowego, po wskazaniu mu przez pracowników Biura RPO określonego problemu, zajmował stanowisko odmienne od wyrażonego przez dyrektora zakładu karnego lub aresztu.

System składania skarg przez więźniów jest bez wątpienia istotnym elementem związanym z ochroną osób pozbawionych wolności przed nieludzkim lub poniżającym traktowaniem i karaniem. Na konieczność zapewnienia efektywnych procedur kontrolnych zwracał uwagę  Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT). 

Wskazywał, że możliwość składania skutecznych skarg oraz procedury inspekcyjne są podstawowymi gwarancjami przeciwko złemu traktowaniu w zakładach karnych. Osadzeni powinni mieć otwartą drogę skarżenia się zarówno w ramach systemu penitencjarnego, jak i poza nim, włącznie z możliwością poufnego zwrócenia się do właściwej władzy. Pouczenie o możliwości zaskarżenia decyzji do odpowiedniego organu jest istotnym elementem procedury skargowej i gwarancją, że będą w stanie z niej skorzystać nawet skazani mniej zorientowani w regulacjach prawnych.

Podobnie Europejskie Reguły Więzienne są jednoznaczne co do potrzeby zapewnienia efektywnego systemu składania skarg. Wymagają, aby więźniowie mieli szerokie możliwości składania wniosków i skarg do dyrektora jednostki lub jakiegokolwiek innego kompetentnego organu władzy. Analogiczne rekomendacje zawierają Reguły Nelsona Mandeli. 

Rzecznik liczy, że te uwagi zostaną uwzględnione przez Ministra Sprawiedliwości.

IX.022.4.2022