Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ludzie skarżą się na hałas w Warszawie, powodowany przez wzmożony ruch drogowy
• Jest to odczuwalne szczególnie w Śródmieściu, gdzie praktycznie niemożliwe jest normalne funkcjonowanie w mieszkaniach przy otwartych oknach
• Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się do prezydenta stolicy Rafała Trzaskowskiego o informacje dotyczące stopnia realizacji odpowiednich programów, zwłaszcza z perspektywy krótkookresowej do 2023 r. 
• Pyta też o harmonogram procedowania Programu ochrony środowiska na lata 2025-2030 w kontekście hałasu 

Do Biura RPO wpływa coraz więcej skarg na hałas, z jakim na co dzień mierzą się mieszkańcy Warszawy, zwłaszcza w Śródmieściu.
Skarżący wskazują, że jego źródłem jest przede wszystkim wzmożony ruch drogowy, głównie samochodów osobowych i motocykli. 

Powoduje to, że praktycznie niemożliwe jest normalne funkcjonowanie w pomieszczeniach mieszkalnych przy otwartych oknach, co utrudnia np. wietrzenie i przebywanie w mieszkaniach w upalne dni. Hałas jest uciążliwy także dla osób korzystających z miejskich terenów rekreacyjnych. Uwagę na problem zwracają także media.

W świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka prawo do życia w środowisku wolnym od uciążliwości hałasowych jest traktowane jako jedno z podstawowych praw człowieka, do którego zagwarantowania zobowiązane zostały wszystkie państwa, ratyfikując EKPC. Zgodnie zaś z art. 68 ust. 4 Konstytucji RP, zapobieganie negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska spoczywa na władzach publicznych - zarówno szczebla centralnego jak i lokalnego.

Rzecznikowi wiadomo, że władze Warszawy dostrzegają wagę problemu, jak i pilną potrzebę jego rozwiązania. W Uchwale nr XLVII/1470/2021 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z 15 kwietnia 2021 r. w sprawie uchwalenia Programu ochrony środowiska dla m.st. Warszawy na lata 2021-2024 wskazano, że podstawowym źródłem ponadnormatywnego hałasu w Warszawie jest ruch drogowy - „Nadmierny długookresowy hałas dotyka ok. 104 tys. mieszkańców Warszawy. Główny problem stanowi hałas komunikacyjny - drogowy. Ok. 6% warszawianek i  warszawiaków żyje na terenach, na których przekroczony jest jego dopuszczalny poziom”.

W Programie tym jako słabe strony wymieniono „wysokie narażenie na hałas powodowany przez transport komunikacyjny, w tym głównie drogowy oraz niewystarczający dla ochrony środowiska przed hałasem zakres wykorzystywania zasad planowania przestrzennego oraz rozwiązań technicznych przy projektowaniu budynków”. Za realne zagrożenie uznano dalszy wzrost natężenia ruchu samochodowego, w tym tranzytowego. 

W ramach celów szczegółowych Programu przyjęto m.in. „poprawę klimatu akustycznego przez ograniczenie oddziaływania hałasu komunikacyjnego”. Zgodnie z postanowieniami Programu ochrony środowiska przed hałasem dla m.st. Warszawy z 2018 r. kluczową rolę miały odgrywać działania strategiczne: 

• planowanie i gospodarka przestrzenna uwzględniająca problemy akustyczne; 
• polityka transportowa, w tym: budowa obwodnic, poprawa płynności ruchu z wykorzystaniem tzw. „zielonej fali"; 
• wprowadzanie ograniczeń dla ruchu, ograniczanie prędkości, zakaz ruchu pojazdów ciężkich na wybranych drogach lub w wytypowanych obszarach miasta, wspieranie i popularyzacja cichej komunikacji miejskiej, w tym wprowadzenie priorytetów dla komunikacji autobusowej i tramwajowej, wprowadzenie stref płatnego parkowania, systematyczna wymiana taboru komunikacji zbiorowej na pojazdy cichsze, w tym wymiana autobusów o napędzie spalinowym na autobusy o napędzie elektrycznym, oraz edukacja ekologiczna, w tym promocja transportu rowerowego.

W perspektywie krótkookresowej (do 2023 r.), w zakresie hałasu drogowego, zrealizowane miały być następujące działania: 

• wymiana nawierzchni na cichą, 
• doraźne kontrole i montaż urządzeń do pomiarów prędkości w celu egzekwowania ograniczenia dopuszczalnej prędkości (występowanie o podjęcie działań do Policji i GITD),
• montaż ekranów akustycznych, 
• jako środki służące zaradzeniu hałasu tramwajowego wymieniono modernizację, remont i przebudowę torowisk wraz z utrzymaniem ich dobrego stanu technicznego poprzez m.in. regularne szlifowanie szyn.

Marcin Wiącek zwraca się do Prezydenta Warszawy o wyjaśnienie stopnia realizacji tych działań, zwłaszcza z perspektywy krótkookresowej (jeśli zostały one osiągnięte). Prosi o wskazanie, czy - a jeśli tak, to w jakim stopniu - przełożyło się to na polepszenie klimatu akustycznego w Warszawie, nie wyłączając centrum miasta. Pyta też, jak udało się poszerzyć zakres wykorzystywania zasad planowania przestrzennego oraz rozwiązań technicznych przy projektowaniu budynków - o ile to zostało dokonane. 

Ponadto RPO prosi o informacje ws. harmonogramu procedowania Programu ochrony środowiska na lata 2025-2030 i jego założeń w kontekście ograniczania hałasu komunikacyjnego. Jakkolwiek projekt nowego Programu jest jeszcze w fazie konsultacji, to ważne czy planowane jest ponowienie w nim postanowień poprzedniego, czy też, w związku z jego ewaluacją, rozważane są dodatkowe rozwiązania (a jeśli tak, to jakie).

Rzecznik pyta również, w jakim zakresie nowelizacja przepisów stosowanych przy realizacji inwestycji budowlanych - dokonana ustawą z 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw -   przełoży się na ustalenia projektowanego Programu i czy przyczyni się do wzmocnienia działań władz stolicy nakierowanych na poprawę klimatu akustycznego miasta lub przynajmniej zahamowanie jego pogorszenia.

V.7203.49.2024