Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wprowadzony w stanie epidemii i nadal obowiązujący zakaz eksmisji może mieć negatywny wpływ na zapewnienie zakwaterowania uchodźcom wojennym z Ukrainy 
• Jest on nie tylko barierą w zwiększaniu podaży mieszkań, ale może także zniechęcać ich właścicieli do wynajmowania wolnych lokali
• Zarazem zakaz eksmisji został zniesiony ustawą z 12 marca 2022 r. - ale tylko w zakresie użyczania uchodźcom-obywatelom Ukrainy budynku lub jego części dla tymczasowego zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek pyta ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry o stan prac legislacyjnych w celu uchylenia generalnego zakazu eksmisji.

Podkreśla, że kolejne obostrzenia związane ze stanem epidemii są systematycznie znoszone przez rząd z uwagi na malejącą liczbę zakażeń.

Wcześniejsze działania RPO

W wystąpieniach z 1 lipca i 3 października 2021 r. RPO poruszył problem dalszego obowiązywania moratorium na wykonywanie tytułów wykonawczych nakazujących opróżnienie lokalu mieszkalnego. Przewiduje to art. 15zzu ust. 1 ustawy "kowidowej" z 2 marca 2020 r. 

Rzecznik zwracał uwagę, że zakaz dotyczy wszystkich lokali mieszkalnych, także będących własnością osób fizycznych. Ponadto obejmuje także tytuły wykonawcze sprzed epidemii. 

Do Biura RPO wpływały i nadal wpływają liczne skargi od obywateli, kwestionujących dalsze obowiązywanie tego zakazu - zarówno od właścicieli mieszkań zajmowanych bez tytułu prawnego, jak również od lokatorów mieszkań, zmuszonych do znoszenia uciążliwych sąsiadów.

Skarżący nie mogą zrozumieć, z jakich powodów ustawodawca nadal utrzymuje tak daleko posuniętą ochronę osób naruszających porządek prawny i obowiązujące normy społeczne, a czasem także stwarzających wręcz zagrożenie dla otoczenia.

A w sytuacji, gdy otwarte pozostają np. kina, teatry i restauracje, obowiązującą regulację postrzegają jako nieracjonalną i niesprawiedliwą.

Właściciele są zobowiązani nie tylko do znoszenia sytuacji, w której nie mogą usunąć z lokalu osoby zajmującej ich mieszkanie bez tytułu prawnego. Zmuszeni zostali również niejako do „kredytowania” takich osób w przypadku, gdy nie wnoszą one opłat związanych z utrzymaniem i korzystaniem z mieszkania.
 
W ocenie RPO dalsze – de facto bezterminowe – utrzymywanie zakazu eksmisji, ustanowionego w tak szerokim zakresie, jest nieuzasadnione, a także prowadzi do przerzucania obowiązków państwa ws. bezdomności na barki obywateli. 

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości 5 grudnia 2021 r. odpisała, że resort dostrzega te problemy. Dlatego w Departamencie Legislacyjnym Prawa Cywilnego MS  wszczęto prace legislacyjne mające na celu zmianę prawa. Są one na początkowym etapie.

Sytuacja wobec napływu uchodźców z Ukrainy 

Teraz RPO wskazuje na kolejny negatywny aspekt dalszego utrzymywania zakazu, związany z masowym napływem uchodźców z Ukrainy po zbrojnej agresji Rosji. 

Wobec konieczności zapewnienia zakwaterowania uchodźcom wydaje się, że dalsze utrzymywanie zakazu nie tylko stanowi barierę dla zwiększenia podaży mieszkań, ale także zniechęca właścicieli mieszkań do wynajmowania wolnych lokali - na co zwróciły uwagę media.

Kwestionowany zakaz został bowiem zniesiony jedynie w przypadkach użyczenia obywatelom Ukrainy - objętym przepisami ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa -  budynku lub jego części w celu tymczasowego zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.

IV.512.42.2022