Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają wnioski wskazujące, że pomoc oferowana uchodźcom z Ukrainy z niepełnosprawnością słuchu jest dalece niewystarczająca
• Organizacje społeczne udzielające wsparcia uchodźcom, w tym z niepełnosprawnościami, mierzą się z wyzwaniami związanymi nie tylko z zapewnieniem dostępności komunikacyjno-informacyjnej uchodźcom z niepełnosprawnością słuchu, ale również ze znalezieniem dostępnych miejsc pobytu
• Zastępca RPO Valeri Vachev występuje do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w sprawie programu „Pomoc obywatelom Ukrainy z niepełnosprawnością”
• AKTUALIZACJA 31.05.2024: PFRON przedstawił obszerną odpowiedź, podkreślając m.in., że "ustawa pomocowa" umożliwia Funduszowi elastyczne działanie w zależności od potrzeb osób, których dotyczy

28 lutego 2024 r. Rzecznik spytał Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, czy aktualnie głusi uchodźcy z Ukrainy mają możliwość skorzystania z tłumaczenia na ukraiński język migowy w kontaktach z podmiotami publicznymi, jakiego rodzaju podmioty świadczą takie usługi i w jakiej formie, a także o ewentualne planowane prace nad systemowym rozwiązaniem kwestii dostępności usług publicznych dla uchodźców z niepełnosprawnością słuchu.

W odpowiedzi Pełnomocnik przybliżył Rzecznikowi założenia programu „Pomoc obywatelom Ukrainy z niepełnosprawnością”, który w zamyśle ma umożliwiać uchodźcom z niepełnosprawnością uzyskanie potrzebnego wsparcia.

Jakkolwiek założenia Programu wskazują, że uchodźcy z niepełnosprawnościami mogą liczyć na wsparcie w szerokim zakresie, to do RPO wpływają wnioski, w których wskazuje się, że oferowana tej grupie uchodźców pomoc jest dalece niewystarczająca. W jednym z wniosków wskazano, że organizacje społeczne udzielające wsparcia uchodźcom (w tym uchodźcom z niepełnosprawnościami) mierzą się z wyzwaniami związanymi nie tylko z zapewnieniem dostępności komunikacyjno-informacyjnej uchodźcom z niepełnosprawnością słuchu, ale również ze znalezieniem dostępnych miejsc pobytu. 

Przedstawiciele wojewodów powołują się w tym zakresie na art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, z którego wprost nie wynika, by miejsca zakwaterowania miały być dostosowane do potrzeb uchodźców z niepełnosprawnościami. Zgodnie z uzyskanymi wyjaśnieniami, w ramach naboru pierwszego Modułu III Programu, organizacja ośrodków recepcyjnych dla uchodźców z niepełnosprawnościami i osób im towarzyszących została ograniczona do obszaru województwa lubelskiego lub podkarpackiego. Tymczasem wciąż wielu uchodźców udaje się do Warszawy m.in. z uwagi na możliwość wyrobienia dokumentów koniecznych do dalszej podróży. 

W odpowiedzi z 27 marca 2024 r. poinformowano również o prowadzonej przez PFRON infolinii w języku ukraińskim i adresie mailowym, które mają usprawniać kontakt z uchodźcami z niepełnosprawnościami korzystającymi lub chcącymi skorzystać ze wsparcia świadczonego w ramach środków PFRON, a także możliwości skorzystania z usługi wideotłumaczenia w Polskim Języku Migowym (PJM). Tymczasem można spodziewać się, że przynajmniej część osób zainteresowanych uzyskaniem wsparcia w ramach Programu będzie porozumiewać się w ukraińskim języku migowym, który znacząco różni się od Polskiego Języka Migowego.

Zastępca RPO Valeri Vachev spytał więc zastępcę Prezesa Zarządu ds. Programowych PFRON Dorotę Habich:

1. Jakie samorządy i na jakie działania uzyskały środki w ramach Modułu II programu „Pomoc obywatelom Ukrainy z niepełnosprawnością”, ilu uchodźców (oraz ich opiekunów) z nich skorzystało, a także jakie środki zostały przekazane na ten cel;
2. Ile organizacji pożytku publicznego i na jakie działania uzyskało środki w ramach Modułu III programu „Pomoc obywatelom Ukrainy z niepełnosprawnością” (z podziałem na poszczególne nabory), ilu uchodźców z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów z nich skorzystało oraz jakie środki zostały przekazane na ten cel (w tym ile dostępnych miejsc w ośrodkach recepcyjnych oraz dostępnych miejsc pobytu zostało utworzonych w efekcie uzyskania środków w ramach Modułu II naboru pierwszego i drugiego Programu);
3. Z jakich względów zdecydowano o możliwości uzyskania dofinansowania do działalności punktów recepcyjnych w ramach Programu wyłącznie w dwóch przygranicznych województwach oraz czy wskazany wyżej Program zostanie zakończony 30 czerwca 2024 r., czy też po tej dacie wsparcie uchodźców z Ukrainy z niepełnosprawnością w dotychczasowym kształcie będzie kontynuowane.

ZRPO poprosił również o przeanalizowanie kwestii uruchomienia całodobowej usługi, dzięki której uchodźcy z niepełnosprawnością słuchu mieliby zapewnioną dostępność informacyjno-komunikacyjną nie tylko w kontaktach z PFRON, ale i z innymi podmiotami publicznymi.

Odpowiedź Doroty Habich, zastępcy Prezesa Zarządu PFRON ds. Programowych 

W związku z pismem XI.815.9.2024.DB z dnia 18 kwietnia 2024 roku w sprawie udzielenia informacji dotyczącej programu „Pomoc obywatelom Ukrainy z niepełnosprawnością” przekazuję odpowiedź Funduszu na zadane w wyżej wymienionym piśmie pytania:

1)    Jakie samorządy i na jakie działania uzyskały środki w ramach Modułu II programu „Pomoc obywatelom Ukrainy z niepełnosprawnością", ilu uchodźców (oraz ich opiekunów) z nich skorzystało, a także jakie środki zostały przekazane na ten cel;

W ramach Modułu II programu „Pomoc obywatelom Ukrainy z niepełnosprawnością” środki PFRON w łącznej kwocie 30.385.347,65 zł otrzymało 29 jednostek samorządu terytorialnego: 8 gmin (w tym 4 miejskie), 14 powiatów, 4 miasta oraz 3 województwa.

Z oferowanego wsparcia skorzystało 5.456 osób z niepełnosprawnością oraz 9.353 osób towarzyszących (łącznie 14 809 osób).
Szczegółowe informacje znajdują się w załączniku Excel (plik o nazwie: RPO_PU-realizacja stan na 25.04.2024, arkusz „Moduł II). 

2)    Ile organizacji pożytku publicznego i na jakie działania uzyskało środki w ramach Modułu III programu „Pomoc obywatelom Ukrainy z niepełnosprawnością” (z podziałem na poszczególne nabory), ilu uchodźców z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów z nich skorzystało oraz jakie środki zostały przekazane na ten cel (w tym ile dostępnych miejsc w ośrodkach recepcyjnych oraz dostępnych miejsc pobytu zostało utworzonych w efekcie uzyskania środków w ramach Modułu II naboru pierwszego i drugiego Programu);

Zadania realizowane w ramach poszczególnych naborów są następujące:

•    w pierwszym naborze wniosków - zadanie związane z prowadzeniem Ośrodka Recepcyjnego dla Beneficjentów programu i osób towarzyszących na terenie województwa lubelskiego lub podkarpackiego;
•    w drugim naborze wniosków - zadanie związane z zapewnieniem rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz miejsc pobytu dla Beneficjentów programu na terenie każdego z 16 województw;
•    w trzecim naborze wniosków - zadanie związane z zapewnieniem wsparcia procesu aktywizacji zawodowej Beneficjentów programu i przygotowanie do wejścia na rynek pracy dla Beneficjentów programu na terenie każdego z 16 województw. 

Dane statystyczne oraz zakres finansowania:
 1.    Nabór pierwszy:

•    6 organizacji pozarządowych;
•    Kwota wypłacona: 6 557 590,00 zł;
•    Liczba Beneficjentów programu (osoby z niepełnosprawnością): 7 024;
•    Liczba osób towarzyszących: 10 749;
•    Finansowane działania: prowadzenie ośrodków recepcyjnych, w ramach których jest zapewniony całodobowy pobyt. Ponadto, finansowany ośrodek zapewnia opiekę medyczną, wyżywienie, tłumaczy (języka ukraińskiego i migowego) itp.

2.    Nabór drugi:

•    73 organizacje pozarządowe;
•    Kwota wypłacona: 89 012 532,60 zł;
•    Liczba Beneficjentów programu (osoby z niepełnosprawnością): 5 510;
•    Liczba osób towarzyszących: 5 322.
•    Finansowane działania: 

- zakwaterowanie, wyżywienie, grupowe i indywidualne zajęcia; działania służące integracji społecznej; zapewnienie usług pielęgniarskich, doposażenie placówki w niezbędny sprzęt do rehabilitacji, poradnictwo psychologiczne, prawne, lub inne wsparcie specjalistyczne, usługi tłumacza (języka ukraińskiego lub rosyjskiego i migowego) itp. - dla Beneficjentów programu. 

-zakwaterowanie, wyżywienie, usługi tłumacza (języka ukraińskiego lub rosyjskiego), poradnictwo i wsparcie psychologiczne, zatrudnienie w ramach realizacji zadania w zależności od posiadanych kompetencji - dla osób towarzyszących. 

3.    Nabór trzeci (dla osób z niepełnosprawnościami):

•    12 organizacji pozarządowych;
•    Kwota wypłacona: 7 050 099,80 zł;
•    Liczba Beneficjentów programu (osoby z niepełnosprawnością): 588:
•    Finansowane działania: doradztwo zawodowe, specjalistyczne poradnictwo zawodowe, pośrednictwo pracy, wsparcie trenera pracy, staże zawodowe, usługi tłumacza (języka ukraińskiego lub rosyjskiego i migowego) itp.

W ramach Modułu III podpisano łącznie 23 7 umów, na kwotę 102 620 222,40 zł (kwota wypłacona). Beneficjentów programu: 13 122, osób towarzyszących: 16 079.

W ramach umów zawartych w Module III programu zostało utworzonych:

•    900 miejsc w ośrodkach recepcyjnych - nabór pierwszy;
•    1.412miejsc pobytowych - nabór drugi.

Dane te przedstawia tabela w załączeniu (druga karta „Moduł III” pliku o nazwie: RPO_PU- realizacja stan na 25.04.2024)

3)    Z jakich względów zdecydowano o możliwości uzyskania dofinansowania do działalności punktów recepcyjnych w ramach Programu wyłącznie w dwóch przygranicznych województwach oraz czy wskazany wyżej Program zostanie zakończony 30 czerwca 2024 r., czy też po tej dacie wsparcie uchodźców z Ukrainy z niepełnosprawnością w dotychczasowym kształcie będzie kontynuowane

PFRON udziela pomocy uchodźcom z niepełnosprawnością oraz osobom im towarzyszącym praktycznie od początku trwania konfliktu zbrojnego na terytorium Ukrainy. W pierwszym naborze wniosków w ramach modułu III zostały zaadresowane najpilniejsze potrzeby zgłaszane z terenów województw graniczących z Ukrainą - podkarpackiego i lubelskiego.

Punkty recepcyjne finansowane przez PFRON zostały zlokalizowane w dwóch województwach gdzie przybywało najwięcej uchodźców z niepełnosprawnością (również w dużych grupach w przypadku ewakuowanych ukraińskich palcówek). Powołanie punktów recepcyjnych finansowanych przez PFRON w miejscach największego napływu osób z niepełnosprawnością było wynikiem ówczesnej oceny sytuacji co do występujących potrzeb.

Jeśli chodzi o kontynuację Programu, to w obecnym stanie prawnym finasowanie przez Fundusz wsparcia udzielanego obywatelom Ukrainy z niepełnosprawnością na podstawie Programu powinno zostać wstrzymane z dniem 30 czerwca 2024 r. Aktualnie obowiązujące rozwiązania z art. 34 ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa umożliwiają PFRON elastyczne działanie w zależności od potrzeb osób, których status reguluje wspomniana ustawa. Przyjęty w dniu 18 marca 2022 r. program PFRON pn. „Pomoc obywatelom Ukrainy z niepełnosprawnością” może obowiązywać wyłącznie na podstawie i w terminie wyznaczonym przez przepisy ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Dlatego też w związku z procedowaniem nowej ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy (...), w dniu 9 lutego 2024 roku Fundusz zgłosił do Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, że w ocenie PFRON ważne jest aby nowoprojektowana ustawa umożliwiła przedłużenie programu „Pomoc obywatelom Ukrainy z niepełnosprawnością”, co pozwoli zapewnić ciągłość realizacji podjętych przez Fundusz działań. W dniu 2 maja 2024 r. wpłynął do Sejmu rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw - projekt ten nie zmienia art. 34, który dotyczy programu RN PFRON. Kluczowa projektowana zmiana sprowadza się do przedłużenia do dnia 30 września 2025 r. okresu, w którym pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywateli Ukrainy, którzy przybyli na to terytorium w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy, jest uznawany za legalny.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że Fundusz prowadzi infolinię w języku ukraińskim. Obecnie jest ona dostępna pod numerem 22 581 84 10 wew. 6. Jest również dedykowana skrzynka e-mail: interwencje@pfron.org.pl. Fundusz ma także zawartą umowę i realizuje wideo tłumaczenie na polski język migowy (PJM), aby zapewnić osobom głuchym dostępność informacyjno-komunikacyjną. Wykonawca usługi nie zasygnalizował dotychczas połączeń z osobami z Ukrainy, które miałyby trudności komunikacyjne. Realizacja usługi w rozszerzonym zakresie wiązałaby się z dodatkowymi kosztami, które aktualnie nie znajdują uzasadnienia, ponieważ do Funduszu nie docierają sygnały wskazujące na taką praktyczną potrzebę.

XI.815.9.2024