Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Do 1 marca wszyscy studenci kierunków medycznych powinni być zaszczepieni przeciw  COVID-19 - niektóre uczelnie uzależniają od tego kontynuowanie studiów
• Ogranicza to prawo do nauki, bo przepisy nie przewidują takiej sankcji za niepoddanie się obowiązkowym szczepieniom
• Dodatkowo obowiązek przekazania uczelni dowodu szczepienia może ograniczać prawo do ochrony prywatności
• RPO zwracał uwagę na problem ograniczania praw niezaszczepionych studentów także przed wprowadzeniem obowiązku szczepień dla medyków

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek uważa, że w trosce o bezpieczne warunki kształcenia należy zmienić prawo. Po raz kolejny pisze w tej sprawie do ministra zdrowia Adama Niedzielskiego.

Studenci medycyny skarżą się, że po wprowadzeniu obowiązkowych szczepień dla medyków niektóre uczelnie uzależniają możliwość kontynuowania studiów od zaszczepienia przeciwko COVID-19. Wymagają też od studentów dostarczania do dziekanatów dokumentów potwierdzających szczepienie.

Zgodnie z przyjętymi przez rząd przepisami, do 1 marca 2022 r. szczepionkę muszą przyjąć osoby wykonujące zawód medyczny, farmaceuci, studenci medycyny i pracownicy podmiotów medycznych.

Ocena RPO

Niepoddanie się obowiązkowym szczepieniom faktycznie może prowadzić do pewnych sankcji, ale ich katalog jest zamknięty i próżno w przepisach szukać podstaw do ograniczenia możliwości nauki niezaszczepionych studentów. Takie działania są zatem ograniczeniem konstytucyjnie chronionego prawa do nauki.

Władze uczelni nie mogą też weryfikować informacji dotyczących faktu zaszczepienia się przeciw COVID-19. Nakładanie na studentów obowiązku dostarczania dokumentów potwierdzających szczepienie może być odczytywane jako ograniczenie prawa do ochrony prywatności, w sytuacji gdy uczelnia przetwarza dane studentów dotyczące zdrowia. Tym bardziej, że student, który chce kontynuować naukę, w praktyce nie ma innego wyjścia, jak ujawnienie informacji o pełnym zaszczepieniu.

RPO wielokrotnie podkreślał, że ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności może nastąpić wyłącznie na podstawie ustawy. Takie ograniczenie ponadto nie może naruszać istoty wolności lub prawa i musi służyć ochronie określonych konstytucyjnie wartości. W końcu, takie ograniczenie musi być też proporcjonalne - czyli faktycznie przydatne (prowadzić do zamierzonych skutków), niezbędne i najmniej uciążliwe oraz gwarantować, że korzyści z jego zastosowania przeważają nad obciążeniami dla obywateli.

Kolejne wystąpienie do MZ

RPO jest świadomy, że przyczyną ograniczeń dla osób niezaszczepionych jest troska o życie i zdrowie studentów, personelu medycznego i pacjentów, a także chęć zapewnienia bezpiecznych warunków kształcenia praktycznego.

Rzecznik już kilkukrotnie zwracał się do ministra zdrowia o rozważenie inicjatywy ustawodawczej w celu zapewnienia uczelniom podstaw prawnych dla działań prewencyjnych.

Dotychczas jednak nie dokonano zmian legislacyjnych umożliwiających uczelniom wprowadzenie ograniczeń w tym zakresie. Po wprowadzeniu obowiązku szczepień dla medyków tym bardziej celowe jest podjęcie inicjatywy ustawodawczej, która rozwiąże opisane problemy.

VII.7033.12.2022