Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Nadal nie jest wykonany wyrok Trybunału Konstytucyjnego o uchyleniu przepisu, na którego mocy określone grupy osób utraciły członkostwo spółdzielni mieszkaniowych 
• Mimo wyroku nie mogą one uzyskać czy odzyskać członkostwa i co za tym idzie nie mogą głosować nad uchwałami spółdzielni ani  kandydować do rady nadzorczej
• Ochrona praw obywateli wymaga szybkiej zmiany prawa – o co apeluje do rządu   Rzecznik Praw Obywatelskich, który zaskarżył przepis uznany za niekonstytucyjny 

Do RPO cały czas wpływają skargi od obywateli pozbawionych członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej niekonstytucyjnym przepisem, których status prawny w ramach spółdzielni mieszkaniowej jest podważany, i którzy nie mogą korzystać z uprawnień przysługujących członkom spółdzielni. 

O co chodziło w wyroku TK

Wyrokiem  z 10 czerwca 2020 r. (sygn. K 3/19) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 4 ustawy z 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo spółdzielcze jest niezgodny z art. 58 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 w związku  z art. 2 Konstytucji

Zaskarżona regulacja stanowiła, że z dniem wejścia w życie nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z 2017 r. wszyscy członkowie spółdzielni mieszkaniowych, którym nie przysługują tytuły prawne do lokali w ramach spółdzielni (spółdzielcze prawo lokatorskie i własnościowe, własność lokalu) z mocy prawa tracą członkostwo w spółdzielni.

Wyrok nie został wykonany

Niekonstytucyjny przepis utracił moc po roku od daty publikacji. Czas pomiędzy publikacją  a utratą mocy miał - w zamierzeniu TK - posłużyć ustawodawcy do uchwalenia nowych, zgodnych z wyrokiem, regulacji w zakresie członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej. Niestety, tak się nie stało; do dziś takich przepisów nie uchwalono

W resorcie ministra rozwoju i technologii przygotowano projekt ustawy odnoszący się m.in. do tej materii (nr w wykazie prac legislacyjnych rządu UB2).  Przyjęto w nim, że „członkiem spółdzielni jest także osoba, z którą spółdzielnia zawarła umowę o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, albo na rzecz której spółdzielnia dokonała przydziału takiego prawa, albo następcy prawni tej osoby w przypadku, gdy lokal ten znajduje się w budynku posadowionym na gruncie o nieuregulowanym stanie prawnym w rozumieniu art. 113 ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami lub spółdzielni nie przysługuje prawo własności albo użytkowania wieczystego gruntu".

Dodatkowo, do osób, o których mowa w art. 3 ust. 1 ma się stosować odpowiednio art. 3 ust. 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, który określa moment powstania członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej, równocześnie z chwilą nabycia prawa - w tym wypadku - zawarcia umowy, o jakiej mowa w projektowanym art. 3 ust. 1.

Z projektowanych regulacji wynika jednoznacznie wola projektodawcy „odwrócenia" skutków działania niekonstytucyjnego art. 4 ustawy poprzez utrzymanie członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej omawianej grupy osób, także w okresie, kiedy ten niekonstytucyjny przepis formalnie obowiązywał.

Z informacji ze strony Rządowego Procesu Legislacyjnego wynika, że w kwietniu 2021 r. projekt skierowano do opiniowania; ostatnia modyfikacja nastąpiła w maju 2021 r., a od ponad roku żadne dalsze prace legislacyjne nie zostały podjęte. 

Negatywny wpływ tej sytuacji na beneficjentów wyroku TK

Wyrok Trybunału dotychczas pozostaje zatem niewykonany. To negatywnie wpływa na położenie osób, które na mocy niekonstytucyjnego art. 4 ustawy utraciły członkostwo w spółdzielni mieszkaniowej. Ich status prawny pozostaje bowiem nieuregulowany.. Mimo wyroku TK, stwierdzającego niekonstytucyjność przepisu, który pozbawił ich członkostwa w spółdzielni, nadal nie mogą uzyskać (odzyskać) członkostwa w spółdzielni. W efekcie są pozbawieni wszelkich praw, jakie prawo łączy z istnieniem stosunku członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej. 

Na tę okoliczność RPO zwracał uwagę w poprzednim wystąpieniu do MR z 14 października 2020 r. 

Do RPO cały czas wpływają skargi od obywateli. A w wielu spółdzielniach mieszkaniowych będą wkrótce odbywać się doroczne walne zgromadzenia podejmujące uchwały w najistotniejszych sprawach spółdzielni, w tym wybory do rad nadzorczych. Tymczasem omawiana grupa mieszkańców, nie posiadając członkostwa w spółdzielni, będzie pozbawiona możliwości głosowania nad uchwałami, a także kandydowania do rady nadzorczej.
    
Niezbędne jest zatem jak najszybsze przeprowadzenie prac legislacyjnych, których celem będzie dostosowanie stanu prawnego do wyroku TK.  Wymaga tego ochrona praw obywateli, zrzeszonych w spółdzielniach mieszkaniowych. 

Zastępca RPO Stanisław Trociuk prosi ministra rozwoju i technologii Waldemara Budę o pilne kontynuowanie prac legislacyjnych w tej kwestii i poinformowanie, na jakim etapie są obecnie prace nad projektem.

IV.510.20.2020