Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zaniepokojony Rzecznik Praw Obywatelskich podjął sprawę z urzędu wobec podejrzenia naruszenia tajemnicy narady sędziowskiej
• Obowiązek takiej tajemnicy służy zachowaniu niezawisłości sędziowskiej dla dobra obywateli i ich prawa do sądu
• Ujawnienie jakiegokolwiek aspektu narady nie jest dopuszczalne w demokratycznym państwie prawnym
• AKTUALIZACJA: Informacja o posiedzeniu połączonych izb Cywilnej oraz Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych nie narusza tajemnicy narady w rozumieniu § 111 ust. 1 Regulaminu SN - odpowiada Pierwsza Prezes SN

Zastępca RPO Stanisław Trociuk poprosił pierwszą prezes SN Małgorzatę Manowską o stanowisko w sprawie i o podjętych w niej działaniach.

Na stronie internetowej Sądu Najwyższego pojawiła się relacja z przebiegu niejawnego posiedzenia. Chodzi o posiedzenie 25 maja 2021 r. połączonych Izb SN: Cywilnej oraz Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych.

Według komunikatu na posiedzeniu, na którym rozpatrywano wniosek Pierwszej Prezes SN z 7 października 2020 r., wysłuchano referatów sędziów sprawozdawców oraz przeprowadzono merytoryczną dyskusję. W efekcie uznano podstawy do podjęcia uchwały ws.  przedstawionego  zagadnienia prawnego: „Czy w sytuacji, gdy wskutek czynu niedozwolonego doszło do ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, którego konsekwencją jest niemożność nawiązania lub kontynuowania typowej więzi rodzinnej, osobom bliskim poszkodowanego przysługuje zadośćuczynienie pieniężne?". Pod głosowanie poddano jeden z projektów uchwały, którego jednak nie przyjęto. Prace nad uchwałą będą kontynuowane na kolejnym posiedzeniu, które ma być wyznaczone w najbliższym czasie.

Rzecznik podjął sprawę z urzędu z uwagi na podejrzenie naruszenia tajemnicy narady sędziowskiej (art. 324 § 1 k.p.c. oraz § 111 ust. 1 regulaminu SN).

Art. 324 § 1 k.p.c. określa zasady niejawności narady sędziowskiej. Zgodnie z nimi sędziowie mają obowiązek zachowania tajemnicy co do jej przebiegu. Nie jest dopuszczalne zwolnienie od zachowania tajemnicy narady sędziowskiej. Jedynym wyjątkiem od tajności narady sędziowskiej jest możliwość zgłoszenia przez przegłosowanego sędziego zdania odrębnego.

Transparentność działania organów władzy publicznej, w tym władzy sądowniczej, jest wartością konstytucyjną (art. 61 Konstytucji). Obowiązek zachowania tajemnicy narady sędziowskiej powinien jednak być bezwzględnie przestrzegany – służy on przecież zachowaniu niezawisłości sędziowskiej dla dobra obywateli i ich prawa do sądu (art. 45 Konstytucji).

Zaniepokojenie RPO budzi fakt, że na stronie internetowej SN umieszczono komunikat o przebiegu niejawnego posiedzenia izb tego sądu. Ujawnienie jakiegokolwiek aspektu takiej narady nie powinno mieć miejsca w demokratycznym państwie prawnym.

Odpowiedż I Prezes SN

(...) Na wstępie zauważam, że w kraju są sprawy obywatelskie, które wymagają rzeczywiście interwencji RPO i są zdecydowanie bardziej doniosłe społecznie niż moje oświadczenie prasowe zamieszczone w Biuletynie Informacji Publicznej.

Informuję, że zagadnienie poruszone w piśmie z dnia 4 czerwca 2021 r. było omawiane podczas Kolegium Sądu Najwyższego w dniu 17 czerwca 2021 r. W odniesieniu do możliwego naruszenia tajemnicy narady sędziowskiej zlecono także przygotowanie analiz prawnych dotyczących zarówno granic tajemnicy narady sędziowskiej w sprawach o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego, jak i bezpośrednio oceny zamieszczenia na stronie internetowej Sądu Najwyższego w dniu 25 maja 2021 r. informacji o przebiegu posiedzenia połączonych Izb Sądu Najwyższego w świetle wymogu zachowania tajemnicy niejawnej narady sędziów.

Odnotowania wymaga, że obowiązująca ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r., poz. 825; dalej jako: „ustawa o SN") nie normuje tajemnicy narady w sposób właściwy ustawom procesowym, lecz ujmuje ją w ramach tajemnicy sędziowskiej, podobnie jak ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych {tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r., poz. 2072; dalej jako: „u.s.p."). Zgodnie z art. 42 § 1 ustawy o SN, sędzia jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których poza jawną rozprawą sądową powziął wiadomość ze względu na swoje stanowisko sędziego. W odniesieniu do tego przepisu w literaturze zauważa się, że „bezwzględną tajemnicą objęty jest przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem"  (K. Szczucki, Ustawa o Sądzie Najwyższym. Komentarz, LEX/el. 2021, art. 42, uw. 2).  Przepis w swej treści jest zbliżony do art. 85 § 1 u.s.p., zgodnie z którym sędzia jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość ze względu na swój urząd, poza jawną rozprawą sądową. Również na tie tego przepisu przyjmuje się, że sędzia nie może ujawnić przebiegu narady i głosowania nad orzeczeniem (T. Ereciński, J. Iwulski, w: Prawo o ustroju sądów powszechnych. Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa. Komentarz, red.J. Gudowski, art. 85 u.s.p., uw. 5; K. Gonera, w: Prawo o ustroju sądów powszechnych. Komentarz, red. A. Górski, LEX/el. 2013, art. 85, uw. 4).

Nie ulega kwestii, że określenie granic tajemnicy narady w sprawach o podjęcie uchwały wymaga odniesienia się do przedmiotu samej narady. Zgodnie z § 111 ust. 1 Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 29 marca 2018 r. Regulamin Sądu Najwyższego (Dz. U. z 2018 n, poz. 660; dalej jako: „Regulamin SN"), uchwała zostaje podjęta po niejawnej naradzie sędziów uczestniczących w składzie orzekającym, a narada obejmuje sprawozdanie sędziego sprawozdawcy, dyskusję, głosowanie, omówienie zasadniczych motywów rozstrzygnięcia oraz sporządzenie uchwały. W sposób zbliżony przedmiot narady jest uregulowany w Kodeksie postępowania cywilnego. Przepis art. 324 § 1 k.p.c. stanowi, że narada obejmuje dyskusję, głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia albo uzasadnieniem, jeżeli ma być wygłoszone, oraz spisanie sentencji wyroku. Celem narady, jak zauważa się w doktrynie, jest przede wszystkim określenie dopuszczalności i przedmiotu orzekania, a także sformułowanie pytań, na które należy odpowiedzieć przed spisaniem sentencji i wydaniem wyroku (J. Gudowski, w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, LEX/el. 2016, art. 324, uw. 6.).  Z kolei głosowanie uznaje się za najbardziej sformalizowany element narady, który „bywa aktem złożonym i wielofazowym, a niejednokrotnie ma charakter wstępny (indykacyjny)" (J. Gudowski, w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, LEX/el. 2016, art. 324, uw, 11). Niezależnie jednak od różnic w szczegółowości konkretnej regulacji nie nasuwa wątpliwości, że tajemnicą objęty jest cały przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt spraw o podjęcie uchwały, należy odnotować, że czynności podejmowane w trakcie narady i głosowania są wyraźnie unormowane. Przywołany już § 111 ust. 1 Regulaminu SN wymienia wśród nich sprawozdanie sędziego sprawozdawcy, dyskusję, głosowanie, omówienie zasadniczych motywów rozstrzygnięcia oraz sporządzenie uchwały. W tym kontekście należy dostrzec, że w komunikacie nie ujawniono konkretnych treści odpowiadających elementom tajemnicy narady sędziowskiej wymienionym w tym przepisie. W szczególności komunikat nie zawiera informacji o tym, jakie dokładnie treści zostały przedstawione podczas sprawozdania sędziów sprawozdawców, gdyż zawiera jedynie wyrażenie „wysłuchano referatów sędziów sprawozdawców". Komunikat podaje do wiadomości wyłącznie fakt przeprowadzenia dyskusji, lecz nie informuje o szczegółach dyskusji lub przygotowywanej finalnie treści uchwały, w tym jej rozstrzygnięciu. Komunikat zawiera jedynie informacje, że poddano pod głosowanie jeden z projektów, lecz wyrażenie to nie ujawnia konkretnej treści propozycji uchwały czy jej autora.

Z tego względu należy przyjąć, że zamieszczona na stronie internetowej Sądu Najwyższego informacja o posiedzeniu składu połączonych Izby Sądu Najwyższego: Cywilnej oraz Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w dniu 25 maja 2021 r. nie narusza tajemnicy narady w rozumieniu § 111 ust. 1 Regulaminu SN - podsumowuje prof. Małgorzata Manowska.

VII.510.42.2021