Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich przekazał sejmowej Komisji Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki informację nt. działań podjętych w związku ze zdarzeniami dotyczącymi molestowania seksualnego w środowisku piłki ręcznej i łucznictwie
• Do RPO nie wpłynęły dotychczas wnioski dotyczące  przemocy seksualnej w polskim środowisku piłki ręcznej i łucznictwie. Niemniej Rzecznik sprzeciwia się wszelkim przejawom naruszenia praw i wolności jednostki, w tym jakimkolwiek formom prześladowania i dyskryminacji, włącznie z molestowaniem i molestowaniem seksualnym niezależnie od środowiska, w którym one występują. 

Chodzi o sprawy  opisane m.in. w artykułach opublikowanych 4 marca 2023 r. na stronie  Gazeta.pl pt. „Molestowanie w Polskim Związku Łuczniczym. Sylwia znalazła zdjęcie, na którym jest naga, a obok leży trener" oraz 23 grudnia 2022 r. na stronie Wyborcza.pl pt. „Trener piłkarzy ręcznych oskarżony o pedofilię. „Chciałem być lepszym sportowcem. On to wykorzystał".

Rzecznik ma świadomość występowania określonych nieprawidłowości w środowisku sportowym m.in. na podstawie wpływających wniosków indywidualnych, informacji pozyskanych w trakcie posiedzeń Parlamentarnego Zespołu ds. Sportu Kobiet czy Komisji Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Sejmu, a także publikacji medialnych i nielicznych, jak dotychczas, raportów. Źródła te wskazują na występowanie różnych przejawów nierównego traktowania w sporcie, m.in. dyskryminującego przekazu medialnego nt. sportu kobiet, niewystarczającej liczby kobiet na stanowiskach decyzyjnych i kierowniczych w zarządach związków sportowych, trudności z dostępem kobiet do infrastruktury sportowej czy molestowania i molestowania seksualnego. 

W odniesieniu do tego ostatniego podkreślić należy nierozpoznanie skali problemu przemocy w sporcie, na którą narażone są zwłaszcza kobiety. W trakcie posiedzeń wymienionych wyżej gremiów z udziałem przedstawicieli BRPO podnoszony był problem niezgłaszania przypadków przemocy, w tym seksualnej, przez kobiety w sporcie i potrzeba oszacowania zjawiska „underreportingu". Zwracano uwagę na brak narzędzia (ankiety), które pozwoliłoby sportowczyniom zidentyfikować przypadki molestowania czy molestowania seksualnego, a w dalszej kolejności je zgłosić, a działaczom - zebrać dane na temat skali tego problemu, który występuje w rzeczywistości pomimo jego niezgłaszania, a także ustanowić odpowiednie procedury działania.

Rzecznik zapewnia, że uznaje kwestię molestowania, molestowania seksualnego i przemocy seksualnej w relacjach trener/osoby ze sztabu szkoleniowego - zawodniczka/zawodnik i w relacjach między zawodnikami, zarówno w sporcie amatorskim, jak i profesjonalnym - za jedno z najpoważniejszych wyzwań dla równości kobiet i mężczyzn w sporcie. W odpowiedzi na nie formułuje postulat zagwarantowania adekwatnej ochrony prawnej przed dyskryminacją ze względu na płeć, w tym w formie molestowania seksualnego, poprzez:

• nowelizację ustawy o równym traktowaniu
• wprowadzenie i egzekwowanie regulacji obowiązujących w związkach sportowych

Związki sportowe powinny zostać zobowiązane przepisami prawa do przyjęcia rozwiązań służących zapobieganiu oraz zwalczania dyskryminacji. 

Uwaga powinna być także zwrócona na efektywność istniejących procedur antydyskryminacyjnych, zwłaszcza w związku z pojawiającymi się zarzutami molestowania w środowisku sportowym, które RPO traktuje z najwyższą powagą. Konieczne jest zapewnienie adekwatnej reakcji odpowiednich władz sportowych na nie w ramach przyjętych rozwiązań proceduralnych. Wymaga to zapewnienia bezpieczeństwa osobom chcącym zgłosić niewłaściwe zachowanie.

RPO podejmuje działania zarówno o charakterze generalnym, jak i indywidualnym na rzecz zapewniania ochrony przed przemocą i dyskryminacją w sporcie.

Postulat wzmocnienia aktywności ministra właściwego ds. sportu i jednostek podległych na rzecz równego traktowania w sporcie

Wystąpieniem do MSiT z 17 maja i 17 sierpnia 2022 r. ws. raportu „Sytuacja kobiet w polskim sporcie wyczynowym" z badania zrealizowanego na zlecenie Ministerstwa Sportu. RPO zwrócił się o wskazanie kanałów upublicznienia raportu oraz kroków podjętych bądź planowanych do podjęcia przez MSiT w odpowiedzi na zawarte w nim ustalenia.

W odpowiedzi MSiT wskazał, że aktywnie wspiera działania mające na celu zwiększenie udziału kobiet w procesach decyzyjnych w sporcie.

Przemoc seksualna wobec zawodniczek w relacjach z trenerem

Rzecznik monitorował postępowanie karne dotyczące byłego trenera kadry narodowej w kolarstwie górskim i dyrektora sportowego w Polskim Związku Kolarskim, oskarżonego przez prokuraturę o popełnienie przestępstw stanowiących czyny zabronione przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, których dopuścił się wobec dwóch zawodniczek kadry kolarstwa górskiego (MTB) Polskiego Związku Kolarskiego oraz kobiety biorącej udział w jednym ze zgrupowań kadrowo-grupowych kolarstwa górskiego. Ponadto RPO zwrócił się do Ministra nadzorującego o poinformowanie o działaniach podjętych przez Ministra Sportu w związku z zarzutami stosowania przemocy seksualnej w Polskim Związku Kolarskim.

W odpowiedzi MSiT poinformował o wezwaniu członków Zarządu Związku do rezygnacji ze swych stanowisk w związku z przedmiotową sytuacją oraz złożeniu zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. Co do możliwości podjęcia działań nadzorczych i kontrolnych Minister wskazał, że przedmiotem powyższych działań Ministra nie mogły być przypadki stosowania przemocy seksualnej wobec kobiet. Ewentualna odpowiedzialność z tego tytułu wiąże się z odpowiedzialnością przewidzianą przepisami prawa karnego. Natomiast Minister nie jest organem uprawnionym do kwalifikacji znamion danego czynu jako przestępstwa czy innego czynu zabronionego w rozumieniu przepisów prawa karnego.

Brak procedur do wykrywania nadużyć w relacjach z trenerem

W jednej ze Szkół Mistrzostwa Sportowego dochodzić miało do poniżającego traktowania, znęcania się oraz przypadków molestowania seksualnego zawodniczek przez ich trenera. RPO zwrócił się do władz szkoły i Kuratorium Oświaty w celu uzyskania wyjaśnień. Jak wynika z analizy odpowiedzi brak jest mechanizmów systemowych regulujących kwestię zapewnienia procedur już na etapie składania skarg związanych z dyskryminacją w związkach sportowych/szkół mistrzostwa sportowego prowadzonych przez związki.

RPO skierował w związku z tym wystąpienie do MSiT, wskazując na dostrzeżone nieprawidłowości. W odpowiedzi MSiT wyjaśnił, że z przeprowadzonych w 2020 r. badań wynika, że spośród 48 polskich związków sportowych, które uczestniczyły w badaniu, w 87% funkcjonuje komisja dyscyplinarna lub rzecznik dyscyplinarny.

Planowane badanie antydyskryminacyjne

Mając na względzie konieczność gruntownej refleksji nad przyczynami, przejawami i konsekwencji przemocy, w tym seksualnej, w środowisku sportowym, RPO zamierza przeprowadzić w 2023 r. badanie na temat przemocy i molestowania w sporcie, z uwzględnieniem wypracowania ankiety, w celu oszacowania skali tego zjawiska - analogicznie do badania nt. dyskryminacji i przemocy w środowisku akademickim.

XI.815.50.2022