Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W związku z cofnięciem delegacji 144 prokuratorów Rzecznik Praw Obywatelskich pyta Ministra Sprawiedliwości o powody tego oraz o wyjaśnienie, jak będzie zagwarantowana ciągłość i sprawność postępowań przygotowawczych dotychczas prowadzonych lub nadzorowanych przez odwołanych prokuratorów 
• Nie kwestionując kompetencji Prokuratora Generalnego i Prokuratora Krajowego do prowadzenia polityki personalnej, powinny one być wykonywanie z poszanowaniem praw prokuratorów oraz z uwzględnieniem dobra prowadzonych i nadzorowanych przez nich śledztw - pisze Marcin Wiącek do Adama Bodnara
• Z wnioskiem do RPO w tej sprawie zwrócił się poseł Sebastian Kaleta
• AKTUALIZACJA: W odpowiedzi Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny wyjaśnia powody wydanego polecenia. Jednocześnie wskazuje, że z uwagi na zaistniałe po 12 stycznia 2024 roku zmiany w Prokuraturze Krajowej polecenie z dnia 4 stycznia 2024 roku nie zostało wykonane
• MS zaznacza, że nie oznacza to zaniechania jego wykonania. Planowane jest konsekwentne podejmowanie decyzji w przedmiocie odwołania prokuratorów z delegacji, przy czym proces ten będzie uwzględniał aktualną sytuacje odnoszącą się do osób wymienionych w poleceniu, jak również ich aktualnego przydziału i obciążeniu obowiązkami służbowymi
• Rzecznik Praw Obywatelskich planuje przedstawić wystąpienie generalne w tej sprawie

Do Rzecznika zwrócił się poseł Sebastian Kaleta w sprawie polecenia odwołania z delegacji 144 prokuratorów, w tym 94 prokuratorów prokuratur rejonowych i okręgowych - z Prokuratury Krajowej oraz 50 prokuratorów prokuratury rejonowej - z prokuratur regionalnych. Według publicznie dostępnych informacji, decyzje te nie zawierają uzasadnienia.

Prokurator jest pracownikiem w rozumieniu art. 2 Kodeksu pracy, a jego praca pozostaje zaś pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej (art. 24 Konstytucji RP), co wyklucza dowolność i arbitralność w zakresie kształtowania treści stosunku pracy łączącego prokuratora z jednostką organizacyjną prokuratury, w której jest zatrudniony. 

Nagłe odwołanie prokuratora z delegacji może prowadzić do naruszenia jego prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 47 Konstytucji, art. 8 EKPC), np. w przypadku wymuszenia na nim przeprowadzki, z którą może wiązać się też konieczność zmiany szkoły, do której uczęszczają jego dzieci.

Nagłe odwołanie prokuratora z delegacji może negatywnie odbić się na sprawności i rzetelności prowadzonych i nadzorowanych przez niego śledztw. Przejęcie sprawy przez nowego prokuratora będzie bowiem wymagało czasu na zapoznanie się z aktami, co w oczywisty sposób będzie prowadziło do wydłużenia się postępowania i rzutowało na prawa pokrzywdzonych do efektywnego śledztwa (wywodzonego z konstytucyjnej zasady sprawności i rzetelności działania instytucji publicznych, a także z art. 2 i art. 3 EKPC).

W dyskusji publicznej wyrażono również obawę, że odwołanie prokuratorów z delegacji będzie skutkować spowolnieniem prowadzonych i nadzorowanych przez nich śledztw, a także zakłóceniem płynności działania niektórych jednostek Prokuratury Krajowej.

W przeszłości RPO zwracał uwagę na potrzebę uzasadniania decyzji w przedmiocie prokuratorskich delegacji, uwzględniania słusznego interesu prokuratora, a także jego sytuacji rodzinnej i osobistej.

Marcin Wiącek prosi Ministra o:

• przedstawienie listy odwołanych z delegacji prokuratorów delegowanych do pracy w prokuraturach regionalnych lub w Prokuraturze Krajowej;
• wyjaśnienie, jakie były powody ich odwołania;
• podanie liczby postępowań przygotowawczych prowadzonych lub nadzorowanych przez każdego ze wspomnianych prokuratorów w jednostkach prokuratury, do których byli delegowani;
• wyjaśnienie, jakie środki zaradcze zostaną podjęte w celu zagwarantowania ciągłości i sprawności postępowań przygotowawczych dotychczas prowadzonych lub nadzorowanych przez odwołanych z delegacji prokuratorów.

Odpowiedź Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego Adama Bodnara

W odpowiedzi na wystąpienie Rzecznika minister Adam Bodnar wyjaśnia, że podejmując decyzję o wydaniu polecenia skierowanego do prokuratora Dariusza Barskiego sprawującego wówczas funkcję Prokuratora Krajowego o odwołanie z delegacji prokuratorów w liczbie 144, delegowanych do pracy w prokuraturach regionalnych i Prokuraturze Krajowej dokonano wcześniej analizy danych statystycznych dotyczących funkcjonowania Prokuratury Krajowej, a przede wszystkim określonych jednostek szczebla rejonowego, zestawiono dane z liczbą prokuratorów wykonujących obowiązki na najwyższych szczeblach organizacyjnych, co w odniesieniu do znaczącego wzrostu osób delegowanych w latach 2016-2023 roku do Prokuratury Krajowej, przy jednoczesnym zwiększeniu liczby prokuratorów tej jednostki organizacyjnej musiało skutkować tego rodzaju działaniem.

Zestawienie pozyskanych danych, a także analiza podziału czynności wynikających z zarządzenia Prokuratora Krajowego z dnia 13 grudnia 2022 roku w sprawie zadań i czynności prokuratorów Prokuratury Krajowej potwierdziły stanowisko, iż liczba prokuratorów wykonujących czynności na tym szczeblu organizacyjnym jest zawyżona i przekracza rzeczywiste potrzeby.

Trzeba pamiętać, iż polecenie odwołania z delegacji zostało wydane jedynie wobec 94 prokuratorów wykonujących obowiązki w Prokuraturze Krajowej oraz 50 prokuratorów z prokuratur rejonowych wykonujących obowiązki w prokuraturach regionalnych. W Prokuraturze Krajowej miało jeszcze pozostać ponad 80 prokuratorów z prokuratur regionalnych. Należy zaznaczyć, iż polecenie objęło tych prokuratorów, którzy zostali delegowani o dwa szczeble wyżej od ukonstytuowanego aktem powołania miejsca ich pracy, co miało na celu przywrócenie względnego porządku i ścieżki awansowej.

Ze swej istoty delegacja ma stanowić krótkotrwałe wzmocnienie jednostki organizacyjnej wyższego szczebla z uwagi na trudną sytuację kadrową lub inne względne przyczyny, jednak w żadnym razie nie zmienia statusu prokuratora, jak również jego przydziału ustalonego aktem powołania. Z tego też względu odwołanie z delegacji lub upływ czasu jej trwania stanowi naturalny wymiar jej zakończenia. Każdy prokurator winien zaś realizować czynności w jednostce macierzystej.

Idea polecenia zmierzała zatem do wzmocnienia jednostek organizacyjnych szczebla rejonowego i okręgowego, które wskutek nadmiernej liczby delegacji do jednostek wyższego szczebla zostały osłabione w takim stopniu, iż nie były w stanie właściwie realizować swoich zadań. W niektórych przypadkach prokuratury rejonowe funkcjonują na poziomie 60-70 % obsady kadrowej, gdy w jednostkach wyższego szczebla liczba ta przekracza znacznie pełną obsadę etatową. Tymczasem w jednostkach szczebla rejonowego prowadzonych jest 99% wszystkich postępowań wpływających do prokuratury i to na tym szczeblu organizacyjnym konieczne jest zapewnienia odpowiednich uwarunkowań kadrowych. Realizacja tego zamierzenia może być dokonana jedynie w oparciu o konkretne działania, których początkiem miało być polecenie z dnia 4 stycznia 2024 roku.

Jego istota sprowadzała się z jednej strony na odwołaniu z delegacji osób z najniższego szczebla organizacyjnego (w tym przypadku 64), które wskutek różnych, niejasnych kryteriów i często krótkiego stażu pracy trafiły do Prokuratury Krajowej lub prokuratur regionalnych, a w dalszej konsekwencji na odwołaniu z delegacji prokuratorów prokuratur rejonowych delegowanych do prokuratur okręgowych, którzy byliby zastąpieni delegatami z jednostek wyższego szczebla. Aktualny status wielu delegowanych prokuratorów, których liczba oscyluje wokół 1 000 osób winien zostać przywrócony do ukształtowanych aktem powołania podstaw, aby w ten sposób ukształtować właściwą i oczekiwaną sytuację kadrową pozwalającą na właściwe rozstrzyganie spraw zwykłych obywateli.

W celu uprządkowania sytuacji etatowej odwoływanie prokuratorów z delegacji jest niezbędne i w żadnym razie nie wpłynie na sprawność i ciągłość prowadzonych postępowań przygotowawczych.

Przede wszystkim nie ma żadnych przeciwwskazań, aby prokuratorzy prowadzący postępowania pozostające w stanie znacznego zaawansowania kontynuowali je w jednostce macierzystej. Należy zaznaczyć, iż zdecydowana większość prokuratorów, którzy zostali objęci poleceniem nie prowadziło, ani nie nadzorowało postępowań przygotowawczych. Wynika to z faktu, iż na szczeblu prokuratury Krajowej postępowania przygotowawcze prowadzone są jedynie w Wydziale Spraw Wewnętrznych, natomiast pozostałe biura i departamenty zajmują się jedynie szeroko pojętym nadzorem służbowym. Nadzór ten ma w wielu przypadkach charakter szczeblowy i pozostaje bez realnego wpływu na bieg konkretnych postępowań.

W tej jednostce organizacyjnej postępowania prowadzi jedynie Wydział Spraw Wewnętrznych, przy czym ich liczba w odniesieniu do liczby prokuratorów nie jest znaczna.

W odniesieniu do prokuratorów prokuratur rejonowych delegowanych do prokuratur regionalnych to również nie sposób dopatrzeć się w tych przypadkach negatywnych konsekwencji dla prowadzonych postępowań, albowiem postępowania te w wielu sytuacjach prowadzone są w ramach większych zespołów, mogą być przejęte przez nowych referentów, ewentualnie kontynuowane w macierzystej jednostce organizacyjnej przez dotychczasowego referenta. Szczebel organizacyjny nie ma w tym przypadku znaczenia i pozostaje bez wpływu na efektywność działań prokuratora.

Należy zaznaczyć, iż ograniczenie delegacji spowoduje także znaczne oszczędności finansowe, które będą mogły zostać przeznaczone na zwiększenie uposażeń najniżej zarabiających urzędników i innych pracowników prokuratury.

Z uwagi na zaistniałe po 12 stycznia 2024 roku zmiany w Prokuraturze Krajowej polecenie z dnia 4 stycznia 2024 roku nie zostało wykonane. Nie oznacza to oczywiście zaniechania jego wykonania. Planowane jest konsekwentne podejmowanie decyzji w przedmiocie odwołania prokuratorów z delegacji, przy czym proces ten będzie uwzględniał aktualną sytuacje odnoszącą się do osób wymienionych w poleceniu, jak również ich aktualnego przydziału i obciążeniu obowiązkami służbowymi.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż wydając polecenie, zachowano okresy odwołania od 1 miesiąca do 3 miesięcy stosując w tym przypadku analogię do przepisu art. 107 § 1 ustawy prawo o prokuraturze, mimo że wcześniej praktyki tego rodzaju nie stosowano. W przypadku bowiem delegacji określonych w art. 106 § 1 i 2 ustawy, były one kończone w rybie natychmiastowym, bez ustalania okresu odwołania. W tym konkretnym przypadku decyzja miała mieć charakter niestandardowy i zmierzać do zapewnienia możliwości właściwego ukształtowania spraw osobistych, jak również przekazania spraw i obowiązków innym prokuratorom w sposób gwarantujący zachowanie sprawności postępowań i innych działań prokuratury.

Rzecznik Praw Obywatelskich planuje przedstawić wystąpienie generalne w tej sprawie.

VII.519.3.2024