Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoba nie będąca stroną postępowania karnego może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy
• Prokurator może odmówić dopuszczenia do śledztwa takiego pełnomocnika, jeśli uzna, że obrona interesów danej osoby tego nie wymaga 
• Decyzję taką można zaskarżyć jedynie do prokuratora nadrzędnego. Według RPO powinno tu przysługiwać odwołanie do sądu
• Wiosną 2015 r. resort sprawiedliwości przyznawał rację RPO w tej sprawie, ale prawa dotychczas nie zmieniono  

Jeszcze 15 września 2014 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Ministra Sprawiedliwości w sprawie zgodności z Konstytucją art. 87 § 3 Kodeksu postępowania karnego w związku z art. 302 § 3 Kpk. Chodzi o brak możliwości odwołania się do sądu od odmowy prokuratora dopuszczenia w postępowaniu przygotowawczym pełnomocnika osoby niebędącej stroną. Odwołać się można tylko do prokuratora nadrzędnego.

W wystąpieniu tym ówczesna RPO Irena Lipowicz wskazywała, że taka  odmowa mieści się w pojęciu „sprawy” na gruncie art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Stanowi on, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Ponadto taka decyzja ingeruje w prawa chronione konstytucyjnie. Zgodne z art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Dlatego w tym przypadku powinien mieć zastosowanie zakaz zamykania drogi sądowej – tym bardziej, że odmowę prokurator wydaje na podstawie ocennych przesłanek.

W maju 2015 r. Minister Sprawiedliwości poinformował RPO, że Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego poparła stanowisko Rzecznika. Według ówczesnej zapowiedzi ministra zmiana ta miała być wzięta pod uwagę przy pracach nad kolejną nowelizacją Kpk.

- Niestety, do dziś nie nastąpiły pożądane i zapowiedziane zmiany, a argumenty z wystąpienia z 2014 r. zachowują aktualność – napisał  Adam Bodnar do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry.

Rzecznik wskazał dodatkowo, że takie brzmienie art. 87 § 3 Kpk może naruszać postanowienia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności. Według dyrektywy prawo dostępu do adwokata  powinno przysługiwać również osobom innym niż podejrzani lub oskarżeni, a odpowiednim środkiem w przypadku naruszenia ich praw powinno być zażalenie do sądu

Adam Bodnar zwrócił się do ministra o rozważenie odpowiednich zmian prawa.

II.511.1613.2014