Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Lekcje o kulturze Głuchych w szkołach powszechnych, potrzeba uświadamiania członków komisji wyborczych, dyskusja nad dostępnymi i przyjaznymi deklaracjami dostępności na stronach internetowych – to część tematów omawianych na spotkaniu Komisji Ekspertów ds. Osób Głuchych, które odbyło się 12 czerwca 2024 r.

Uświadamianie członków komisji wyborczych

Spotkanie rozpoczęło się od krótkiego omówienia wyników akcji kontroli lokalów wyborczych w zakresie dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Akcja miała miejsce tuż przed wyborami europejskimi, 8 czerwca. Temat przedstawił Kacper Nowina-Konopka z Biura RPO.

Eksperci ds. Osób Głuchych podzielili się swoimi obserwacjami i doświadczeniami kontaktu z członkami komisji wyborczych podczas przeprowadzania kontroli. Zdaniem uczestników spotkania, członkowie komisji nie są przygotowywani do kontaktu z osobami z niepełnosprawnościami i osobami Głuchymi, przede wszystkim nie wiedzą jak się zachować. Część członków komisji przyznało, że szkolenia przygotowujące do pełnienia roli członka komisji wyborczej są zbyt teoretyczne. Wśród nich były też osoby, które były zdziwione widokiem osoby niesłyszącej, zaprzeczały potrzebie komunikacji z osobami Głuchymi, kwitując: „Nie musimy nic robić, bo w naszej gminie/ miejscowości nie ma/ nie widać osób głuchych”.

Eksperci zaproponowali, by członkowie komisji wyborczych oprócz standardowych szkoleń, przechodzili również szkolenia savoir-vivre przeprowadzane przez osoby z niepełnosprawnościami i osoby Głuche. „Bezpośredni kontakt z członkami komisji wyborczych jest bardziej pożyteczny” – zwrócił uwagę jeden z ekspertów, podkreślając wartość oddolnego zaangażowania w akcję kontroli lokali wyborczych. Inny pomysł poszerzania świadomości wśród członków komisji wyborczych dotyczy przygotowania krótkiej i konkretnej instrukcji z hasłem: „Czego potrzebują osoby Głuche?”. Instrukcja mogłaby być wysyłana do gmin, które mogłyby przekazywać ją do członków komisji wyborczej.

Dyskusja dostępności lokali wyborczych dotyczyła również kodów QR dla osób Głuchych na karcie do głosowania. Celem kodu byłoby przekierowanie osoby Głuchej do filmiku tłumaczącego na polski język migowy (PJM) kartę do głosowania i sposób głosowania. Ostatecznie eksperci zaproponowali stworzenie plakatów z kodem QR, który osoby Głuche przekierowałby do treści informacyjnych, a osoby słyszące do filmiku instruktażowego związanym z komunikacją osób Głuchych. Omówienie pomysłu będzie kontynuowane przed wyborami prezydenckimi w 2025 roku.

Deklaracje dostępności

Kolejnym punktem na zebraniu było omówienie perspektywy osób Głuchych na deklaracje dostępności, publikowane na stronach internetowych różnych instytucji i organizacji. Szukano rozwiązania, w jaki sposób deklaracje te mogłyby być dostępne dla grupy Głuchych.

Eksperci proponowali m.in., by: 

• deklaracje były tłumaczone na polski język migowy – wówczas deklaracje staną się dostępne dla tej grupy osób;
• w górnej części strony z deklaracją powinny znaleźć się znak PJM i znak ETR;
• deklaracje były poszerzone – aby zawierały nie tylko informacje związane ze stroną internetową i dostępnością cyfrową, ale również z dostępnością komunikacyjną, architektoniczną, itd.

Apel o dostępność do Rządowego Centrum Bezpieczeństwa

Stanisław Porowski i Daniel Kowalski ze Stowarzyszenia Polski Instytut Praw Głuchych (SPIPG) przedstawili korespondencję z Rządowym Centrum Bezpieczeństwa (RCB). SPIPG wystosowało do RCB pismo dotyczące zapewnienia osobom głuchym i niedosłyszącym pełnej dostępności do informacji związanych z zagrożeniem bezpieczeństwa na stronie internetowej RCB. Dostępność jest rozumiana jako uzupełnienie informacji o tłumaczenia na polski język migowy i napisy.

RCB odpowiedziało pozytywnie na pismo i podjęło natychmiastowe reakcje: do wideo dodano napisy, rozpoczęto współpracę z tłumaczami PJM. Jedyne zastrzeżenie ze strony SPIPG budzi brak włączenia środowiska osób głuchych przez RCB do udziału w konsultacjach nad wdrażanymi rozwiązaniami dostępności komunikacyjnej i informacyjnej – w wypowiedzi podkreślono, że tak powinno być zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

Przedstawiciele SPIPG przedstawili również szereg zmian nowelizacyjnych potrzebnych osobom głuchym i niedosłyszącym do ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz w ustawie z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Z propozycjami nowelizacji można zapoznać się w poniżej w ważnych linkach.

Lekcja o kulturze Głuchych w szkołach powszechnych?

Ostatnim podjętym tematem było omówienie sposobów włączenia PJM i kultury osób Głuchych do programu nauczania w szkołach powszechnych. Zdaniem ekspertów jest to najtańsza i najprostsza forma wiedzy, która mogłaby pozytywnie wpłynąć na sytuację osób niesłyszących, w tym na zmniejszenie dyskryminacji wobec tej grupy.

Część ekspertów uznało, że wystarczyłaby jedna lekcja rocznie dot. kultury Głuchych pod warunkiem obligatoryjnego i systematycznego przeprowadzenia takich zajęć w szkołach.

Temat ten uwypuklił dwie kwestie: potrzeby nauczania dwujęzycznego, czyli obok języka polskiego również polskiego języka migowego oraz potrzeby wprowadzania osób słyszących w kwestie związane z kulturą osób Głuchych.

Na koniec Aleksandra Włodarska vel Głowacka z Fundacji ECHO wspomniała o książce – podręczniku pt. „ABC empatii”, stworzonej przez Czepczyński Family Foundation. Książka jest kierowana do dzieci, a dla nauczycieli może stanowić merytoryczne wsparcie w nauczaniu o osobach z niepełnosprawnościami i osobach Głuchych. Więcej o książce na stronie fundacji. 
Przydatne linki:

•    Stanowisko Stowarzyszenia Polski Instytut Praw Głuchych – pismo do RCB i propozycje nowelizacji do ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz do ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.