Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Policjant musi zostać zwolniony ze służby po nabyciu obywatelstwa innego państwa
• Kandydatem do służby może być zaś osoba także z innym obywatelstwem niż polskie i jeśli spełnia warunki ustawowe, to może zostać policjantem 
• Budzi to wątpliwości z punktu widzenia zgodności z art. 60 Konstytucji, który gwarantuje obywatelom polskim prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach
• AKTUALIZACJA: Zasadne wydaje się (…) odstąpienie od konieczności zwolnienia ze służby policjanta w przypadku nabycia przez niego obywatelstwa innego państwa – odpowiada MSWiA i informuje, że propozycja ta zostanie potraktowana jako postulat zmian w prawie, który będzie uwzględniony przy najbliższej, zakresowo zbieżnej nowelizacji przepisów ustawy o Policji.

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek interweniuje w tej sprawie u ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Kamińskiego.

Do RPO wpłynął wniosek o podjęcie działań zmierzających do zmiany ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Chodzi o jej art. 41 ust. 1 pkt 5 w zakresie, w jakim „nabycie obywatelstwa innego państwa" przez funkcjonariusza w czynnej służbie, jest obligatoryjną przesłanką zwolnienia ze służby.

Autor wniosku wskazał, że zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy o Policji „służbę w Policji może pełnić obywatel polski". Nie ma więc wymogu wyłączności, co może oznaczać, że kandydatem do służby może być osoba posiadająca inne niż polskie obywatelstwo i jeżeli spełnia warunki ustawowe, to służbę może pełnić. Natomiast dla funkcjonariusza pozostającego w służbie nabycie obywatelstwa innego państwa będzie bezwzględnie oznaczać zwolnienie.

Obligatoryjne zwolnienie w przypadku nabycia obywatelstwa innego państwa dotyczy też funkcjonariuszy Służby Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Centralnego Biura Antykorupcyjnego i Straży Marszałkowskiej. W przypadku tych czterech służb warunkiem przyjęcia do służby jest posiadanie wyłącznie obywatelstwa polskiego.

Warunku posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego nie zawiera ustawa z 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu. Ewentualne nabycie obywatelstwa innego państwa w trakcie służby jest przesłanką fakultatywną do zwolnienia ze służby w ABW i AW. Zwolnienie jest zaś obligatoryjne w przypadku utraty obywatelstwa polskiego. Podobną regulację zawiera ustawa o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego. 

Pozostałe służby mundurowe, w tym Siły Zbrojne RP, mają obowiązek posiadania obywatelstwa polskiego jako warunek konieczny do podjęcia służby - ale ewentualne nabycie obywatelstwa innego państwa nie ma wpływu na jej przebieg.

Z analizy art. 25 ust. 1 oraz art. 41 ust. 1 pkt 5 ustawy o Policji wynika, że o ile może zostać do niej przyjęty obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa, o tyle nabycie obywatelstwa innego państwa w trakcie służby powoduje obligatoryjne rozwiązanie stosunku służbowego. 

Takie uregulowanie nasuwa istotne wątpliwości. W ten sposób ustawodawca zróżnicował sytuację prawną funkcjonariuszy. Pierwszą, uprzywilejowaną grupę stanowią ci, którzy posiadali obywatelstwo innego państwa przed przyjęciem do służby - mogą oni pełnić służbę. Drugą grupę stanowią zaś ci funkcjonariusze, którzy nabyli obywatelstwo innego państwa w trakcie służby - podlegają oni obligatoryjnemu zwolnieniu.

Ten stan prawny budzi wątpliwości z punktu widzenia zgodności z art. 60 Konstytucji RP, który gwarantuje obywatelom polskim korzystającym z pełni praw publicznych prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Art. 60 Konstytucji RP nie wyłącza z zakresu tego prawa obywateli polskich, którzy posiadają obywatelstwo innego państwa. 

Kryteria dostępu tej grupy obywateli polskich do służby publicznej nie mogą być arbitralne, muszą oni być traktowani w jednakowy sposób w ramach tej grupy. Warunku tego nie spełnia opisany stan prawny, skoro w jego świetle nastąpiło zróżnicowanie sytuacji prawnej obywateli polskich posiadających równocześnie obywatelstwo innego państwa - w zależności od momentu jego nabycia.

RPO prosi ministra o wyjaśnienia, zwłaszcza co do przyczyn opisanego zróżnicowania.

Odpowiedź wiceministra Macieja Wąsika

Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji2 służbę w Policji może pełnić obywatel polski, bez wymogu wyłączności posiadania obywatelstwa polskiego. Natomiast nabycie przez funkcjonariusza Policji pozostającego w służbie obywatelstwa innego państwa skutkuje obligatoryjnym zwolnieniem ze służby, o czym mowa w art. 41 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy.

Przepis art. 41 ust. 1 pkt 5 ustawy o Policji został wprowadzony do porządku prawnego art. 2 pkt 30 lit. a ustawy z dnia 21 lipca 1995 r. o zmianie ustaw: o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych, o Policji, o Urzędzie Ochrony Państwa, o Straży Granicznej oraz niektórych innych ustaw3 , tj. w okresie obowiązywania ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim4 , która statuowała zasadę wyłączności obywatelstwa polskiego. Wówczas obywatel polski nie mógł być równocześnie uznawany za obywatela innego państwa.5 Tym samym regulacja pragmatyki służbowej korelowała z rozwiązaniami przyjętymi ówcześnie w polskim porządku prawnym. Natomiast obowiązująca aktualnie ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim6 przewiduje możliwość posiadania przez obywatela polskiego również obywatelstwa innego państwa. Zgodnie bowiem z art. 3 tejże ustawy obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa ma wobec Rzeczypospolitej Polskiej (RP) takie same prawa i obowiązki jak osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie, a także nie może on wobec władz RP powoływać się ze skutkiem prawnym na posiadane równocześnie obywatelstwo innego państwa i na wynikające z niego prawa i obowiązki.

Mając powyższe na uwadze zasadne wydaje się utrzymanie przesłanki posiadania obywatelstwa polskiego, jako warunku niezbędnego do przyjęcia kandydata do służby w Policji, oraz obligatoryjnej podstawy zwolnienia ze służby, w sytuacji utraty tego obywatelstwa, a także odstąpienia od konieczności zwolnienia ze służby policjanta w przypadku nabycia przez niego obywatelstwa innego państwa. Propozycja ta zostanie potraktowana jako postulat de lege ferenda, który będzie uwzględniony przy najbliższej, zakresowo zbieżnej nowelizacji przepisów ustawy o Policji.

WZF.7043.102.2022