Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Policjant musi zostać zwolniony ze służby po nabyciu obywatelstwa innego państwa
• Kandydatem do służby może być zaś osoba także z innym obywatelstwem niż polskie i jeśli spełnia warunki ustawowe, to może zostać policjantem 
• Budzi to wątpliwości z punktu widzenia zgodności z art. 60 Konstytucji, który gwarantuje obywatelom polskim prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek interweniuje w tej sprawie u ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Kamińskiego.

Do RPO wpłynął wniosek o podjęcie działań zmierzających do zmiany ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Chodzi o jej art. 41 ust. 1 pkt 5 w zakresie, w jakim „nabycie obywatelstwa innego państwa" przez funkcjonariusza w czynnej służbie, jest obligatoryjną przesłanką zwolnienia ze służby.

Autor wniosku wskazał, że zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy o Policji „służbę w Policji może pełnić obywatel polski". Nie ma więc wymogu wyłączności, co może oznaczać, że kandydatem do służby może być osoba posiadająca inne niż polskie obywatelstwo i jeżeli spełnia warunki ustawowe, to służbę może pełnić. Natomiast dla funkcjonariusza pozostającego w służbie nabycie obywatelstwa innego państwa będzie bezwzględnie oznaczać zwolnienie.

Obligatoryjne zwolnienie w przypadku nabycia obywatelstwa innego państwa dotyczy też funkcjonariuszy Służby Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Centralnego Biura Antykorupcyjnego i Straży Marszałkowskiej. W przypadku tych czterech służb warunkiem przyjęcia do służby jest posiadanie wyłącznie obywatelstwa polskiego.

Warunku posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego nie zawiera ustawa z 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu. Ewentualne nabycie obywatelstwa innego państwa w trakcie służby jest przesłanką fakultatywną do zwolnienia ze służby w ABW i AW. Zwolnienie jest zaś obligatoryjne w przypadku utraty obywatelstwa polskiego. Podobną regulację zawiera ustawa o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego. 

Pozostałe służby mundurowe, w tym Siły Zbrojne RP, mają obowiązek posiadania obywatelstwa polskiego jako warunek konieczny do podjęcia służby - ale ewentualne nabycie obywatelstwa innego państwa nie ma wpływu na jej przebieg.

Z analizy art. 25 ust. 1 oraz art. 41 ust. 1 pkt 5 ustawy o Policji wynika, że o ile może zostać do niej przyjęty obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa, o tyle nabycie obywatelstwa innego państwa w trakcie służby powoduje obligatoryjne rozwiązanie stosunku służbowego. 

Takie uregulowanie nasuwa istotne wątpliwości. W ten sposób ustawodawca zróżnicował sytuację prawną funkcjonariuszy. Pierwszą, uprzywilejowaną grupę stanowią ci, którzy posiadali obywatelstwo innego państwa przed przyjęciem do służby - mogą oni pełnić służbę. Drugą grupę stanowią zaś ci funkcjonariusze, którzy nabyli obywatelstwo innego państwa w trakcie służby - podlegają oni obligatoryjnemu zwolnieniu.

Ten stan prawny budzi wątpliwości z punktu widzenia zgodności z art. 60 Konstytucji RP, który gwarantuje obywatelom polskim korzystającym z pełni praw publicznych prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Art. 60 Konstytucji RP nie wyłącza z zakresu tego prawa obywateli polskich, którzy posiadają obywatelstwo innego państwa. 

Kryteria dostępu tej grupy obywateli polskich do służby publicznej nie mogą być arbitralne, muszą oni być traktowani w jednakowy sposób w ramach tej grupy. Warunku tego nie spełnia opisany stan prawny, skoro w jego świetle nastąpiło zróżnicowanie sytuacji prawnej obywateli polskich posiadających równocześnie obywatelstwo innego państwa - w zależności od momentu jego nabycia.

RPO prosi ministra o wyjaśnienia, zwłaszcza co do przyczyn opisanego zróżnicowania.

WZF.7043.102.2022