Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Przełożony został ukarany grzywną za to, że polecił podwładnym pracę w sklepach spółki w niedzielę objętą zakazem handlu
• Sąd wydał wyrok w trybie nakazowym, dopuszczalnym jedynie wtedy, gdy nie istnieją żadne wątpliwości ani co do okoliczności czynu, ani winy  
• Tymczasem w tych placówkach istniały punkty biblioteczno-czytelnicze, co zgodnie z przepisami pozwala na pracę w niedziele
• Rozstrzygnięcie sprawy w postępowaniu nakazowym było zatem wadliwe, gdyż i okoliczności czynu, i wina obwinionego budzą wątpliwości
• AKTUALIZACJA 18.03.2024: 22 lutego 2024 r. SN oddalił kasację RPO (sygn. akt III KK 593/23) jako oczywiście bezzasadną. SN zaznaczył, że z wyjątku od zakazu handlu w niedzielę może korzystać jedynie placówka handlowa, która mieści się w "zakładzie prowadzącym działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku” - a nie odwrotnie  
• Nie sposób również uznać, że umieszczenie w lokalach Spółki (...) punktów książki (w postaci regałów z książkami) czyni z nich "zakład prowadzący działalność w zakresie kultury” - wskazał SN

Dlatego zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk składa kasację do Sądu Najwyższego. Wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania w trybie zwyczajnym.

Historia sprawy 

Sąd Rejonowy wyrokiem nakazowym z kwietnia 2023 r. uznał obwinionego za winnego tego, że jako członek zarządu firmy, dokonując czynności z zakresu prawa pracy za pracodawcę  w niedzielę objętą zakazem handlu, powierzył pracownikom w trzech placówkach handlowych czynności związane  z handlem. 

Jest to wykroczenie z art. 10 ust. 1 ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, w związku z art. 5 pkt 2 ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, w związku z art. 31 § 1 Kodeksu pracy. 

Sąd ukarał obwinionego karą 2 tys. zł grzywny. 

Zarzuty kasacji

Powołując się na art. 111 k.p.w., ZRPO wyrokowi zarzucił rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. 93 § 2 k.p.w., poprzez wydanie w stosunku do ukaranego  wyroku nakazowego w sytuacji, gdy okoliczności czynu i wina skazanego budzą wątpliwości, co winno skutkować skierowaniem sprawy przez sąd do rozpoznania na rozprawie celem ich wyjaśnienia. 

ZRPO wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku nakazowego  i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania w trybie zwyczajnym.

Argumentacja RPO

Postępowanie nakazowe jest instytucją zastrzeżoną do najbardziej oczywistych przypadków -takich, gdzie materiał dowodowy jest tak jednoznaczny, że nie nasuwa żadnych zastrzeżeń co do winy i okoliczności popełnienia czynu. W przeciwnym wypadku konieczne staje się rozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych.

Analiza materiału dowodowego sprawy prowadzi do wniosku, że nie ziściły się w niej przesłanki pozwalające na wydanie wyroku nakazowego (czyli bez rozprawy i postępowania dowodowego).

Faktem jest, że 30 października 2022 r., w tzw. niedzielę niehandlową, wskazane placówki Spółki były czynne. Istotną kwestią dla odpowiedzialności ukaranego pozostaje jednak konieczność dodatkowego ustalenia, czy w punktach handlowych prowadzona była obok działalności handlowej również działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku.

Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta, zakaz handlu nie obowiązuje w przypadku prowadzenia w placówkach handlowych takiej dodatkowej działalności.

Z materiału dowodowego wynika zaś, że we wszystkich lokalach spółki prowadzona była działalność w zakresie kultury - działalność biblioteczno-czytelnicza w postaci Punktu Książki. W tym celu ukarany, działając w imieniu i na rzecz spółki prowadzącej działalność handlową, podpisał umowę partnerską w zakresie organizacji sieci czytelniczej.

Niezbędne jest zatem przeprowadzenie pełnego postępowania dowodowego na zasadach ogólnych. Pozwoli to ustalić rzeczywisty profil prowadzonej działalności z uwzględnieniem jej rodzajów warunkujących ewentualną możliwość otwierania placówek handlowych w niedziele i święta.

W konsekwencji zarówno okoliczności czynu, jak i wina obwinionego budzą wątpliwości. Tym samym rozstrzygnięcie sprawy w postępowaniu nakazowym należy uznać za wadliwe. Wadliwość ta ma przy tym charakter rażący i mający istotny wpływ na treść orzeczenia. Wyrok nakazowy zapadł bowiem bez zbadania przez sąd opisanych wątpliwości, których wyjaśnienie w toku postępowania dowodowego na rozprawie mogłoby skutkować orzeczeniem odmiennym co do istoty - podkreśla Stanisław Trociuk.

Główne motywy rozstrzygnięcia SN

(...) Skarżący wskazał, że istotną kwestią dla odpowiedzialności ukaranego pozostaje konieczność dodatkowego ustalenia, czy w przedmiotowych punktach handlowych prowadzona była obok działalności handlowej również działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku. Zgodnie bowiem z treścią art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, zakaz handlu określony w art. 5 ustawy nie obowiązuje w przypadku prowadzenia w placówkach handlowych dodatkowej działalności wskazanej powyżej. Według skarżącego, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że we wszystkich lokalach Spółki (...) prowadzona była działalność w zakresie kultury, a mianowicie działalność biblioteczno-czytelnicza w postaci Punktu Książki. W tym celu ukarany działając w imieniu i na rzecz spółki prowadzącej działalność handlową podpisał umowę partnerską w zakresie organizacji sieci czytelniczej.

Dostrzec jednak trzeba, że skarżący, powołując się na treść art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy i uzasadniając zarzut kasacji, modyfikuje w istocie treść wskazanego przepisu wprowadzającego wyjątek od zakazu handlu w niedziele. Nie ma w nim bowiem mowy o prowadzeniu „obok” działalności handlowej „również” działalności w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku, ani „dodatkowej działalności” w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku. Wskazany przepis brzmi następująco: „Zakaz, o którym mowa w art. 5, nie obowiązuje (...) w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku”.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że skorzystać z tego wyjątku może jedynie placówka handlowa, która mieści się w zakładzie prowadzącym taką działalność, a nie odwrotnie. Tymczasem już z samej treści kasacji wynika, że to w lokalach Spółki (...) tj. sklepach (....) prowadzona była działalność biblioteczno- czytelnicza w postaci Punktu Książki. Nie sposób również uznać, że umieszczenie w lokalach (...) punktów książki (w postaci regałów z książkami) czyni z tych lokali wchodzących w skład spółki (....) "zakład prowadzący działalność w zakresie kultury”.

W orzecznictwie SN wyrażono w tym zakresie trafny pogląd, że „(...) o zakładzie prowadzącym działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku można twierdzić wówczas, gdy zespół wyodrębnionych obiektów materialnych przedsiębiorstwa wiąże się z działalnością kulturalną, sportową, oświatową, turystyczną lub wypoczynkową. (...) Należy zwrócić nadto uwagę, że placówka handlowa ma się znajdować „w” takim zakładzie. Rację ma skarżący, że ;zakład o profilu np. sportowym musi być jednostką główną, a placówka handlowa powinna się mieścić w ramach tego zakładu - nie odwrotnie. Zasadnie przyjęto zatem w literaturze, że <prowadzona na terenie placówki handlowej działalność handlowa ma być funkcjonalnie podporządkowana zakładowi, w tym sensie, że celem prowadzenia placówki handlowej jest zwiększenie użyteczności oraz atrakcyjności zakładu. Zakład pozostaje tutaj jednostką nadrzędną, a działalność handlowa jest uboczna i subsydiarna. Po drugie, placówka handlowa z punktu widzenia przestrzennego znajdować ma się na terenie zakładu. Oba te warunki muszą być spełnione łącznie, by w sposób legalny przedsiębiorca mógł korzystać z wyłączenia z art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy o ograniczeniu handlu” (wyrok SN z dnia 13.09.2023 r., sygn. akt III KK 155/23).

Na marginesie dodać należy, że w przedmiotowej sprawie nie ma znaczenia także kryterium „przeważającej działalności”, które zostało zawarte w innych grupach wyjątków od zakazu handlu w niedziele i święta (art. 6 ust. 1 pkt 2, 5, 6, 7, 28, 29, 30 ustawy). W przypadku, który stanowi tło przedmiotowej sprawy, nie chodzi ani o „przeważającą działalność” w znaczeniu materialnym, ani o formalne prowadzenie danej działalności przez przedsiębiorcę, ale o to, czy placówka handlowa znajduje się „w zakładzie”, który prowadzi działalność w zakresie kultury. Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie prowadzi do jednoznacznego wniosku, że placówki handlowe zarządzane przez (....) nie znajdowały się w takim zakładzie. Z protokołu kontroli wynika przecież, że skontrolowane lokale to wielkopowierzchniowe placówki handlowe, w których umieszczono niewielkich rozmiarów regały z książkami do dyspozycji klientów. Tych ustaleń nie zmienia treść umowy partnerskiej w zakresie organizacji sieci czytelniczej, na którą powołuje się skarżący. Ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy były zatem w tym zakresie oczywiście trafne.

Z powyższych względów, nie dopatrując się w przedmiotowej sprawie zaistnienia którejkolwiek z wymienionych w treści art. 439 k.p.k. bezwzględnych przyczyn odwoławczych, ani innej rażącej obrazy prawa mogącej mieć istotny wpływ na treść orzeczenia Sądu Rejonowego, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 535 § 3 k.p.k., zdecydował o oddaleniu kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich, jako oczywiście bezzasadnej.

II.510.753.2023