Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Minister Sprawiedliwości zarządził przerwę w czynnościach służbowych sędziów Adama Synakiewicza i Marty Pilśnik
• Powodem było stosowanie przez nich wyroków Trybunału Sprawiedliwości UE i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach dotyczących powoływania sędziów w Polsce
• W świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 15 stycznia 2009 r. decyzje wobec sędziów wydano z naruszeniem przepisów
• Rzecznik Praw Obywatelskich napisał w tej sprawie do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry
• AKTUALIZACJA: Minister działał na podstawie i w granicach prawa - odpisał resort

Sędzia Sądu Okręgowego w Częstochowie Adam Synakiewicz postanowił zbadać zgodność z prawem powołania sędziego, który wyrokował w pierwszej instancji i został powołany na ten urząd z udziałem nowej Krajowej Rady Sądownictwa. Odwołał się do wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. 

Sędzia Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia Marta Pilśnik w swoim orzeczeniu zastosowała wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE i na tej podstawie uchyliła areszt prokuratora oskarżonego o korupcję.

Na podstawie art. 130 Prawa o ustroju sądów powszechnych  Minister Sprawiedliwości zarządził przerwę w czynnościach służbowych obojga sędziów. 
 
Zgodnie z tym przepisem,  jeżeli sędziego zatrzymano z powodu schwytania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa umyślnego albo jeżeli ze względu na rodzaj czynu dokonanego przez sędziego powaga sądu lub istotne interesy służby wymagają natychmiastowego odsunięcia go od wykonywania obowiązków służbowych, prezes sądu albo Minister Sprawiedliwości mogą zarządzić natychmiastową przerwę w czynnościach służbowych sędziego aż do czasu wydania uchwały przez sąd dyscyplinarny, nie dłużej niż na miesiąc.

W wyroku z 15 stycznia 2009 r.  TK stwierdził, że art. 130 p.u.s.p. - w zakresie, w jakim pozwala Ministrowi Sprawiedliwości na zarządzenie natychmiastowej przerwy w czynnościach służbowych sędziego -  jest zgodny z art. 10 ust. 1, art. 173 i art. 180 ust. 2 Konstytucji. 

Jednocześnie jednak TK podkreślił, że jest to procedura wyłącznie ”awaryjna”, a zarządzenie w tej sprawie może być wydane po spełnieniu dwóch merytorycznych przesłanek. 

Pierwsza łączy się z zatrzymaniem sędziego na „gorącym uczynku” przestępstwa umyślnego. Szybka decyzja prezesa sądu lub ministra jest decyzją następczą, która tymczasowo porządkuje sytuację, co ma olbrzymie znaczenie m.in. dla prowadzonych przez tego sędziego konkretnych postępowań.

Druga przesłanka dotyczy wykazania, że ze względu na rodzaj czynu sędziego powaga sądu lub istotne interesy służby wymagały natychmiastowego odsunięcia go od obowiązków służbowych. Jak wynika z wyroku TK, nacisk kładziony jest zatem na przesłanki pozamerytoryczne, niezwiązane z konkretnymi postępowaniami, jakie dany sędzia prowadzi, jednakże o takim kalibrze jakościowym, który przekreślałby realne prawo stron do sądu. 

Z punktu widzenia możliwości zastosowania art. 130 p.u.s.p. przez Ministra Sprawiedliwości treść orzeczenia sądowego oraz jego trafność – która może być weryfikowana jedynie w stosownych procedurach sądowych – są okolicznościami prawnie irrelewantnymi. Okoliczności te nie mogą być w żadnym przypadku – jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny – podstawą, czy też powodem, zastosowania art. 130 p.u.s.p. przez Ministra Sprawiedliwości.

W sprawach Adama Synakiewicza i Marty Pilśnik przesłanki te nie zostały – w świetle wyroku TK – spełnione. 

Tym samym zarządzone przez ministra przerwy w ich czynnościach służbowych zostały wydane z naruszeniem tego przepisu.

Również w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, m. in. w wyroku z 15 lipca 2021 r. w sprawie C–791/19, wskazano, że treść orzeczenia sądowego nie może być kwalifikowana jako przewinienie dyscyplinarne. W konsekwencji nie może być także kwalifikowana jako przyczyna uruchamiania względem sędziego innego rodzaju, niż dyscyplinarne, postępowań o charakterze administracyjnym oddziaływujących na wykonywanie przez sędziego czynności orzeczniczych. 

To powoduje, że przepis art. 107 § 1 pkt 3 p.u.s.p., rozumiany jako odnoszący się do działań sędziego związanych z wykonywaniem czynności orzeczniczych - a stanowiący podstawę zarządzenia przerwy na podstawie art. 130 § 1 p.u.s.p. -  musi być uznany za sprzeczny z europejskim porządkiem prawnym. 

RPO Marcin Wiącek - do którego w tej sprawie wystąpiło Forum Współpracy Sędziów - prosi min. Zbigniewa Ziobrę o wyjaśnienia w terminie 7 dni.

Odpowiedź wiceminister Katarzyny Frydrych 

W odpowiedzi na pismo z dnia 3 października 2021 r. uprzejmie informuję, że Minister Sprawiedliwości na podstawie art. 130 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2072) – dalej: u.s.p., w dniu 8 września 2021 r. zarządził natychmiastową przerwę w czynnościach służbowych Adama Synakiewicza – sędziego Sądu Okręgowego w Częstochowie, do czasu wydania uchwały przez sąd dyscyplinarny, nie dłużej niż na miesiąc.

W dniu 15 września 2021 r. Minister Sprawiedliwości zarządził natychmiastową przerwę w czynnościach służbowych Marty Pilśnik – sędzi Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie, do czasu wydania uchwały przez sąd dyscyplinarny, nie dłużej niż na miesiąc. Jednocześnie z wydaniem zarządzeń, Minister Sprawiedliwości zawiadomił o nich sąd dyscyplinarny, przez zwrócenie się do Prezesa Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego o wyznaczenie sądu dyscyplinarnego właściwego do podjęcia uchwał w trybie art. 130 § 3 u.s.p. oraz o przekazanie zarządzeń wyznaczonym sądom.

Odnosząc się do wyrażonego przez Pana Rzecznika poglądu, że zarządzenie natychmiastowej przerwy w czynnościach służbowych sędziów Adama Synakiewicza i Marty Pilśnik, dokonane przez Ministra Sprawiedliwości, zostało wydane z naruszeniem przepisu art. 130 § 1 u.s.p. wskazuję, że stosownie do art. 130 § 3 u.s.p. oceny zarządzenia wydanego w trybie art. 130 § 1 u.s.p. dokonuje sąd dyscyplinarny, który niezwłocznie, nie później niż przed upływem terminu, na który przerwa została zarządzona, wydaje uchwałę o zawieszeniu sędziego w czynnościach służbowych albo uchyla zarządzenie o przerwie w wykonywaniu tych czynności. Wymieniony organ sądowy ma wyłączną kompetencję do badania zasadności i zgodności z prawem zarządzenia natychmiastowej przerwy w czynnościach służbowych sędziego.

W związku z tym, wskazuję wyłącznie na aspekt formalny wydanych zarządzeń. Podejmując te decyzje Minister Sprawiedliwości działał na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. z 1997 r. nr 78 poz. 483, z późn. zm.). Wykonywał prerogatywę ustawową wynikającą z przepisu art. 130 § 1 u.s.p.

Dodaję, że przepis art. 130 § 1 u.s.p. wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego przywołanym przez Pana Rzecznika, został uznany za zgodny z Konstytucją RP. Natomiast cytowane w piśmie z dnia 3 września 2021 r. zapatrywania zawarte w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wyrażone w sposób nieostry i postulatywny, nie stanowią źródła prawa i nie są przesłanką do podejmowania decyzji przez organy państwa.

W zakresie argumentacji przytoczonej w piśmie Pana Rzecznika dotyczącej kwestii dopuszczalności zakwalifikowania jako przewinienie dyscyplinarne treści orzeczenia sądowego wyjaśniam, że wydając zarządzenie z art. 130 § 1 u.s.p. Minister Sprawiedliwości nie jest organem postępowania dyscyplinarnego i nie dokonuje oceny czy czyn sędziego stanowi przewinienie dyscyplinarne. Przesłanki zarządzenia natychmiastowej przerwy w czynnościach służbowych sędziego określone są w art. 130 § 1 u.s.p. i nie odwołują się do popełnienia przewinienia dyscyplinarnego.

W związku z tym, stanowisko Pana Rzecznika dotyczące dopuszczalności kwalifikowania określonych zachowań jako delikty dyscyplinarne, nie ma wpływu na decyzję o zarządzeniu natychmiastowej przerwy w czynnościach służbowych sędziego.

Niezależnie od tego wskazuję, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, sędzia może odpowiadać dyscyplinarnie za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa również przy orzekaniu – por. wyrok SN z dnia 7 maja 2008 r. SNO 45/08, wyrok SN z dnia 18 kwietnia 2013 r. SNO 6/13, wyrok SN z dnia 29 czerwca 2015 r. SNO 39/15, wyrok SN z dnia 21 listopada 2019 r. II SSD 2/18.

Ponadto, w myśl art. 107 § 1 pkt 2 i 3 u.s.p. sędzia odpowiada dyscyplinarnie za działania lub zaniechania mogące uniemożliwić lub istotnie utrudnić funkcjonowanie organu wymiaru sprawiedliwości oraz kwestionujące istnienie stosunku służbowego sędziego, skuteczność powołania sędziego, lub umocowanie konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej – bez względu na to w jakim trybie i formie zostały podjęte.

Zauważam, że wymienione w piśmie Pana Rzecznika „Forum Współpracy Sędziów” nie jest organizacją działającą w formie przewidzianej przepisami prawa. Z tego względu, ze zdziwieniem przyjmuję informację, że Pan Rzecznik podejmuje sprawę i prowadzi postępowanie wyjaśniające (art. 11 ust. 1 pkt 1, art. 12 pkt 1 i art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich Dz. U. z 2020 r. poz. 627, z późn. zm.), na podstawie wniosku podmiotu o statusie nieznanym polskiemu prawu.

VII.510.92.2021