Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• 6 czerwca 2023 r. w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich odbyła się konferencja prasowa, w trakcie której RPO Marcin Wiącek i przedstawiciele organizacji społecznych złożyli podpisy pod apelem w sprawie dostępności wyborów
• To jest jeden z najważniejszych, o ile nie najważniejszy dokument, jaki podpisuję od czasu gdy objąłem urząd Rzecznika. To jest wołanie o ochronę poszanowania godności człowieka i serdecznie zachęcam do wsparcie tej inicjatywy – powiedział Marcin Wiącek składając swój podpis pod apelem
• Apel można podpisać na platformie Avaaz

Apel jest rezultatem debaty „Wybory dostępne dla wszystkich?”, która 29 marca tego roku miała miejsce w BRPO. Wzięli w niej udział eksperci i przedstawiciele osób z niepełnosprawnością oraz ich rzecznicy działających w organizacjach pozarządowych.

Konferencję otworzył Marcin Wiącek, który zauważył, że według oficjalnych danych w Polsce żyje ponad 3 mln osób z niepełnosprawnościami. - W rzeczywistości jest ich dużo więcej – zauważył.

- Konstytucja RP mówi o zasadzie powszechności wyborów, przyznaje każdemu obywatelowi prawo do czynnego i biernego wzięcia udziału w wyborach – mówił i przypomniał, że Polska od prawie 11 lat jest też stroną Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami.

- Wszyscy Rzecznicy Praw Obywatelskich, od samego początku kiedy ten urząd istnieje, podejmują działania na rzecz zapewnienia dostępności wyborów dla wszystkich osób z niepełnosprawnościami – zauważył Marcin Wiącek i dodał, że od 2007 r. Biuro RPO prowadzi monitoring lokali wyborczych po to, aby sprawdzić czy lokale wyborcze są w odpowiedni sposób dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

- Nie tylko chodzi o respektowanie przepisów prawa, ale też zwykłą ludzką empatię i potrzebę dostrzeżenia tego, że część wyborców powinna oddać głos w warunkach komfortowych, odpowiadających ochronie godności człowieka – tłumaczył i zauważył, że dane widniejące w raportach z monitoringów są bardzo niepokojące.

- Ostatni monitoring z 2019 r. wykazał, że ok. 80% z badanych lokali nie było w odpowiedni sposób dostosowanych – zaznaczył. Dodał, że nie chodzi wyłącznie o sam lokal wyborczy, ale również jego otoczenie. Tłumaczył, że mogą zdarzyć się sytuacje, że budynek, w którym odbywa się głosowanie jest w odpowiedni sposób dostosowany, ale dostęp czy dojazd do niego jest utrudniony, a nawet niemożliwy.

Rzecznik przypomniał, że o dostępności wyborów rozmawiali uczestnicy debaty zorganizowanej przez Biuro RPO i Międzynarodowy Instytut Społeczeństwa Obywatelskiego (MISO) w marcu tego roku.

- Konkluzje z tej debaty były jednoznaczne. Wybory nie są dostępne dla wszystkich, nie są dostępne dla wielu ludzi z niepełnosprawnościami. – zaznaczył i dodał, że uczestnicy tej debaty przedstawili postulat aby sformułować apel do instytucji państwowych, mediów, organizacji pozarządowych, komitetów wyborczych, obywateli.

- Apel nie tylko o stosowanie przepisów prawa, ale również o to, aby mówić o całym procesie wyborczym. Nie tylko o samym akcie głosowania, ale i o kampanii wyborczej, o udziale osób z niepełnosprawnościami w procesie wyborczym, zarówno jako obywateli chcących oddać głos, jak też obywateli chcących skorzystać z prawa do kandydowania – podkreślił.

- Dziś spotykamy się po to, aby podpisać ten apel i aby uświadomić wszystkim, że duża część obywateli Polski chce skorzystać z prawa wyborczego na równi z innymi. A pryncypia konstytucyjne i uniwersalne wartości, jak godność człowieka, przemawiają za tym aby zrobić wszystko, aby ten cel został zrealizowany – podkreślił Marcin Wiącek.

Treść apelu, który publikujemy poniżej, odczytały wspólnie przedstawicielki Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną (PSONI) Monika Zima-Parjaszewska, Prezeska Zarządu Głównego PSONI oraz self-adwokatka Katarzyna Łozińską.

Następnie głos zabrał Bartosz Marganiec, działacz na rzecz praw Głuchych. Dziękując za ten apel, bardzo ważną inicjatywę, mówił, że od 19 lat ma prawa wyborcze, a nie może w pełni z nich korzystać - Dorastałem jako osoba głucha i zawsze borykałem się z wieloma barierami. Zastanawiałem się, jak w pełni skorzystać z prawa głosu - mówił.

Zwrócił uwagę, że dostępność ma wiele obszarów, a dla osób głuchych najważniejszym obszarem jest dostępność informacyjno-komunikacyjna.

Za ważne uznał to, w jaki sposób dostępność będzie zapewniona przed i po wyborach, bo nie chodzi tylko o sam moment głosowania - Nie wiemy, co jest mówione na spotkaniach przedwyborczych. Jak mam poznać program kandydata i wejść w dyskusję? Nie mogę tego zrobić. Dlatego proszę, aby komisje i sztaby wyborcze pamiętały o tym, co jest w tym apelu - podkreślił. Wskazał, że sam fakt, iż w telewizji jest tłumacz języka migowego, jest fikcją, jeśli jest on za mały. Tłumacz powinien bowiem zajmować co najmniej 1/8 ekranu.

Wiceprezes Zarządu Fundacji Kultury bez Barier Robert Więckowski zwrócił uwagę, że dla osób z niepełnosprawnością wzroku ważny jest dostęp do informacji wizualnej. – Naturalna dla innych mieszanina światła, kształtu, kolorów i przestrzeni jest dla nas zupełnie niedostępna – wskazał.

Problem ten dotyczy między innymi kart wyborczych, których obsługa dla osób niewidomych jest trudna. Sytuację poprawiły wprowadzone parę lat temu nakładki pozwalające na samodzielne oddanie głosu, jednak pomoc przy procesie głosowania jest nadal niezbędna. Dlatego Robert Więckowski zwrócił się do osób zasiadających w komisjach wyborczych o wrażliwość i życzliwość oraz pomoc w dotarciu do urny wyborczej.

Po wystąpieniach uczestnicy konferencji złożyli podpisy pod apelem.

- To jest jeden z najważniejszych, o ile nie najważniejszy dokument, jaki podpisuję od czasu gdy objąłem urząd Rzecznika. To jest wołanie o ochronę poszanowania godności człowieka i serdecznie zachęcam do wsparcie tej inicjatywy – powiedział Marcin Wiącek składając swój podpis pod apelem.

Obok Rzecznika Praw Obywatelskich podpis pod apelem złożyli: Monika Zima-Parjaszewska, Bartosz Marganiec, Robert Więckowski oraz Edward Bolak z inicjatywy Nasz Rzecznik, Dyrektor Generalny Fundacji Avalon Krzysztof Dobies, Dyrektor Zarządzający Międzynarodowego Instytutu Społeczeństwa Obywatelskiego (MISO) Michał Kiśluk, Prezes Zarządu Głównego Polskiego Związku Głuchych Krzysztof Kotyniewicz, Przewodniczący Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami Krzysztof Kurowski, Prezes Zarządu w Fundacji Integracja Ewa Pawłowska i Monika Szczygielska, specjalistka ds. dostępności, Uniwersytet Warszawski.

Odpowiadając na pytania dziennikarz RPO zwrócił uwagę, że apel jest również o to, aby nie tylko czytać przepisy, ale dostrzegać potrzeby osób z niepełnosprawnością, których głos nie jest wystarczająco słyszalny. Zaznaczył, że Biuro RPO stara się być głosem osób z niepełnosprawnościami i zadeklarował, że będzie robił wszystko, aby ten głos i ich postulaty były słyszalne jak najgłośniej. - To jak traktujemy ludzi z niepełnosprawnościami jest wyznacznikiem tego jak realizujemy obowiązek ochrony godności człowieka - podkreślił.

Rzecznik podkreślił również potrzebę wdrożenia prawa o asystencji osobistej, a także potrzebę usunięcia z art. 62 ust. 2 Konstytucji, który mówi o ograniczeniach praw wyborczych, stwierdzenia, zgodnie z którym osoba ubezwłasnowolniona nie ma prawa wyborczego.

Krzysztof Dobies z Fundacji Avalon zauważył, że osoby z niepełnosprawnościami nie są dostrzegane jako osoby, które mogą być aktywne społecznie przez większość społeczeństwa, również aktywne politycznie. Widzą to same osoby z niepełnosprawnościami. Zwrócił uwagę, że w reakcji na profrekwencyjną kampanię społeczną skierowaną do osób z niepełnosprawnościami przeprowadzoną trzy lata temu przez Fundację Avalon, bardzo często w odpowiedziach pojawiały się informacje, że osoby te bardzo by chciały wziąć udział w wyborach, ale te wybory nas nie chcą i stawiają przed nami bariery. Wyraził nadzieję, że apel przyczyni się do zmiany rzeczywistości osób z niepełnosprawnościami.

APEL - Wybory dostępne dla wszystkich!

Apel o zapewnienie dostępności wyborów został skierowany do instytucji mających wpływ na dostępność wyborów, komitetów wyborczych, mediów, organizacji społecznych oraz obywatelek i obywateli. Sygnatariusze zwracają się też do osób z niepełnosprawnościami wskazując, że dostępne wybory, to wspólna sprawa, a ich głos i zaangażowanie jest niezwykle ważne.

Sygnatariusze apelują m.in. o zapewnienie materiałów wyborczych, które będą dostępne dla wszystkich oraz o organizowanie spotkań wyborczych w miejscach dostępnych. Na listach wyborczych powinny być uwzględnione również osoby z niepełnosprawnościami. Wskazują na konieczność zapewnienia dostępności debat wyborczych i materiałów informacyjnych w mediach oraz prowadzenia akcji informacyjnych. Zwracają uwagę na obowiązki administracji wyborczej oraz władz lokalnych związane z zapewnieniem dostępnych lokalu wyborczych.

- Wybory są świętem demokracji. Osoby z niepełnosprawnościami chcą i mają prawo w nich uczestniczyć na równi z innymi – podkreślają i zapraszają do dołączenia do koalicji na rzecz dostępnych wyborów oraz podpisania apelu.

Z postulatem o wystąpienie z apelem o zwrócenie uwagi na obowiązek zapewnienia dostępności wyborów i jego prawidłowe wykonywanie wystąpili uczestnicy debaty „Wybory dostępne dla wszystkich?” zorganizowanej 29 marca 2023 r. w Biurze RPO.