Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Nie zostały wdrożone wszystkie zalecenia Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur po wizytacji oddziału zamiejscowego Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Czersku
• Chodzi m.in. o rezygnację z noszenia w widoczny sposób sprzętu służącego do przymusu bezpośredniego przez personel ochronny i demontaż metalowej siatki z drutem ostrzowym, oddzielającej części terenu rekreacyjnego
• W ocenie KMPT takie rozwiązania nie powinny mieć miejsca w placówce terapeutycznej, jaką jest KOZZD
• AKTUALIZACJA: W Oddziale Zamiejscowym w Czersku zlikwidowana została metalowa siatka z drutem ostrzowym - odpowiada wicedyrektorka KOZZD
• Blendy w Czersku zapewniają odpowiedni dostęp światła dziennego oraz swobodny przepływ i cyrkulację powietrza - informuje MZ

Zastępczyni rzecznika praw obywatelskich Hanna Machińska napisała do dyrektora KOZZD Ryszarda Wardeńskiego. Do MZ wystąpiła zaś w sprawie dalszego stosowania blend w oddziale w Czersku. 

Hanna Machińska dziękuje Dyrektorowi za stanowisko co do uwag i zaleceń KMPT po wizytacji z 9-11 maja 2022 . Zarazem ubolewa, że wiele z rekomendowanych rozwiązań nie zyskało akceptacji Dyrektora. Jest to niepokojące z uwagi na przeciwdziałania ryzyku tortur i poniżającego traktowania pacjentów. 

Osiągnięcie trwałych, systemowych zmian wymaga bowiem podjęcia po wizycie KMPT odpowiednich działań następczych, leżących w gestii władz, do których zwraca się KMPT. A Podkomitet ONZ ds. Prewencji Tortur (SPT) w sprawozdaniu z wizyty w Polsce podkreślił, że KMPT powinien zostać uznany za kluczowy element krajowego systemu zapobiegania torturom i złemu traktowaniu, a władze powinny podjąć z nim stały dialog w celu implementacji przedstawianych zaleceń.

Szczególny niepokój budzi brak realizacji przez Dyrektora KOZZD następujących zaleceń: 

• rezygnacji z noszenia w widoczny sposób przez personel ochronny sprzętu służącego do stosowania przymusu bezpośredniego,
• demontażu metalowej siatki z drutem ostrzowym oddzielającej dwie części terenu rekreacyjnego, 
• zmiany sposobu dozoru pacjentów,
• wyposażenia kabin prysznicowych w zasłony zapewniające poczucie intymności w czasie kąpieli,
• odstąpienia od praktyki obowiązkowego opuszczania sali przez pacjentów w czasie sprzątania.

Rozwiązania te przywołują nieodłączne skojarzenia z instytucją penitencjarną, mają negatywny wpływ na odbiór placówki przez samych pacjentów (co nie sprzyja także terapii i bezpieczeństwu) i zwiększają w sposób nieuzasadniony dolegliwość wynikającą z pozbawienia wolności. W ocenie KMPT nie powinny mieć one miejsca w placówce terapeutycznej.

W raporcie KMPT podkreślono dużą liczbę pracowników ochrony obecnych w ośrodku zamiejscowym. Z odpowiedzi wynikało, że w placówce obecnych było łącznie 49 pracowników ochrony, nadzorujących 11 pacjentów. Dla porównania w niemieckim ośrodku izolacji prewencyjnej w Rosdorf, w którym przebywa 38 pacjentów, nad ich bezpieczeństwem czuwa łącznie 25 pracowników ochrony. Porównanie to świadczy o zaburzeniu proporcji pomiędzy kwestiami bezpieczeństwa a terapeutycznym celem ośrodka w Czersku. Konieczne są zatem zdecydowane zmiany, przy których wprowadzaniu warto wziąć pod uwagę podobne placówki w Holandii i Niemczech.
    
Zastępczyni RPO zachęca dyrektora KOZZD do rewizji stanowiska i do pełnego wdrożenia zaleceń KMPT. Zwraca się również o doprecyzowanie informacji o wdrożeniu zaleceń KMPT co do oddziału zamiejscowego w Czersku i udzielenie odpowiedzi na pytania:

1. Czy dokonano zmiany w sposobie zarządzania oddziałem zamiejscowym i ustanowiono na miejscu osobę uprawnioną do podejmowania kluczowych decyzji i zarządzania oddziałem w imieniu Dyrektora, w tym nadzorowania pracy całego personelu oddziału zewnętrznego?
2. Czy zatrudniono w oddziale zamiejscowym lekarza psychiatrę lub wyznaczono termin postępowania konkursowego w tym zakresie?
3. Czy personel oddziału zamiejscowego został przeszkolony z praktycznego stosowania Protokołu stambulskiego, pracy z traumą i ofiarami przemocy, międzynarodowych standardów praw człowieka, Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur, sposobów radzenia sobie ze stresem, przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu ? Czy szkolenia te są przewidziane do realizacji w latach 2022 - 2023?
4. Czy dokonano zmian w sposobie dokumentowania obrażeń pacjentów, tj. opracowano formularz do oznaczenia umiejscowienia obrażeń z wizerunkiem sylwetki człowieka (tzw. mapę ciała) oraz wprowadzono praktykę wykonywania zdjęć ujawnionych obrażeń?
5. Czy odstąpiono od praktyki pozbawiania pacjentów możliwości otrzymywania paczek?
6. Czy pracownicy oddziału zamiejscowego informują lekarzy i personel medyczny realizujący świadczenia zdrowotne poza placówką o możliwości zdjęcia kajdanek i realizacji świadczenia bez asysty?
7. Czy zapewniono pacjentom dodatkowy wieszak ścienny?
8. Ile dokładnie czajników mają do swojej dyspozycji pacjenci? Gdzie są one zlokalizowane?
9. Czy na placu spacerowym został już zamontowany parasol na wypadek niekorzystnych warunków atmosferycznych?
10. Na jakim etapie jest remont terenu rekreacyjnego i budynku terapii? Czy i w jaki sposób ewentualny remont placu wpływa na organizację spaceru pacjentów?
11. W jakim wymiarze czasu pacjenci mogą obecnie korzystać ze spaceru? 

Odpowiedź wicedyrektorki  KOZZD Agnieszki Jędrzejczak

W związku z pismem z dnia 16.11.2022r. informuję, że:

ad. 1. Nadzór nad Oddziałem Zamiejscowym w Czersku sprawuje Dyrektor Krajowego Ośrodka  Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym wraz z Zastępcą oraz podległymi im kierownikami.

ad. 2. W dalszym ciągu nie ma zainteresowania ze strony lekarzy w kwestii podjęcia pracy w Oddziale Zamiejscowym w Czersku. Oferta pracy jest aktualna i cyklicznie ponawiana.

ad. 3. Pielęgniarka Koordynująca systematycznie przypomina podległemu personelowi o zagadnieniach zawartych w Protokole stambulskim.

ad. 4. Do dnia dzisiejszego nie było konieczności stosowania formularza mapy ciała, zarówno wobec pacjentów przebywających w Gostyninie, jak i w Oddziale Zamiejscowym w Czersku. Zaznaczam jednak, że personel Ośrodka jest zapoznany ze stosowaniem protokołu stambulskiego.

ad. 5. Stanowisko KOZZD w kwestii czasowego ograniczenia możliwości otrzymywania przez pacjentów paczek nie ulegnie zmianie, z uwagi na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa i porządku w Ośrodku i zapobiegania próbom wprowadzania alkoholu na jego teren, co miało miejsce w przeszłości, a kwestia bezpieczeństwa zarówno pacjentów, jak i personelu jest priorytetowa.

ad. 6. Personel Oddziału Zamiejscowego KOZZD w Czersku, podobnie jak w Gostyninie, każdorazowo informuje osoby udzielające świadczeń zdrowotnych pacjentom o możliwości zdjęcia kajdanek. Ostateczna decyzja w tej sprawie należy do lekarza udzielającego świadczeń.

ad. 7. Pacjenci mają zapewnione dodatkowe wieszaki ścienne.

ad. 8. Pacjenci przebywający na parterze Oddziału Zamiejscowego w Czersku mają do dyspozycji 2 czajniki, które znajdują się w świetlicy. Natomiast pacjenci przebywający na pierwszym piętrze budynku mają do dyspozycji również 2 czajniki, które znajdują się w pomieszczeniu służącym jako m.in. świetlica.

ad. 9. Parasol, o którym mowa w zaleceniu 21 znalazł się na wyposażeniu Oddziału Zamiejscowego Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, lecz wspólnie z pacjentami wypracowane zostało lepsze i bardziej zadawalające pacjentów rozwiązanie w postaci przymocowanej trwale do jednej ze ścian dużej rozwijanej markizy o szerokości czterech metrów. Pragnę także wskazać, że teren rekreacyjny, w myśl zalecenia 22 został zmodernizowany. Zlikwidowana została metalowa siatka z drutem ostrzowym, plac został także dodatkowo doświetlony, aby zapewnić możliwość korzystania ze spacerów w porze wieczorowej.

ad. 10. Prace budowlane przy elewacji zewnętrznej budynku terapii zostały zakończone w listopadzie br. i prowadzone były w taki sposób, że nie miały żadnego wpływu na organizację bądź utrudnienie spacerów. Budynek terapii po zakończeniu prac budowlanych jest obecnie przygotowywany na przyjęcie pacjentów, co odbywa się z dbałością o ciągłość i wysoką jakość prowadzonych zajęć terapeutycznych.

ad. 11. Spacer pacjentom KOZZD przysługuje od poniedziałku do piątku: 1,5 godziny dziennie na świeżym powietrzu. W zależności od oddziału, w którym przebywa pacjent długość spaceru w weekendy może wyglądać inaczej. W soboty jest to 1 godzina i 45 minut, natomiast w niedziele są to 2 godziny i 15 minut. W święta czas spaceru wynosi 2 godziny. Co więcej, dwa razy w tygodniu każdemu z oddziałów przysługuje dodatkowy spacer - 50-minutowy i godzinny. Ograniczenia w zakresie spacerów wynikają z tego, że czas spędzony na świeżym powietrzu należy zagwarantować wszystkim pacjentom i ze względów bezpieczeństwa grupy pacjentów nie powinny być zbyt liczne, zatem spacery odbywają się kolejno oddziałami, a nadto wymaga to pogodzenia z planem terapii i odbywającymi się w jego ramach codziennymi zajęciami, porami posiłków, czasem przewidzianym na pobyt w salach terapii zajęciowej, czy sali ze sprzętem sportowym.

Odpowiedź Macieja Miłkowskiego, podsekretarza stanu w MZ

W nawiązaniu do pisma z dnia 18 listopada 2022 r. o sygn.: KMP.574.2.2022.RK dotyczącego zalecenia wskazanego w raporcie Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur z wizytacji oddziału zamiejscowego w Czersku, Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym zwanego dalej „Ośrodkiem”, dotyczącego zamontowanych blend w oknach ww. oddziału, przedstawiam poniższe informacje.

Uprzejmie informuję, że w opinii Ministerstwa Zdrowia jak również Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, zastosowane blendy mają przede wszystkim na celu uniemożliwienie nielegalnych kontaktów osób przebywających w ww. oddziale z otoczeniem zewnętrznym. Według posiadanych informacji zamontowane blendy zapewniają odpowiedni dostęp światła dziennego oraz swobodny przepływ i cyrkulację powietrza.

Jednocześnie zapewniam, iż funkcjonowanie Oddziału w Czersku jest w stałej uwadze Ministerstwa Zdrowia jak i rozważane są wszelkie możliwe działania i zmiany, o ile są możliwe do wprowadzenia przy uwzględnieniu wiodącego aspektu jakim jest bezpieczeństwo.

KMP.574.2.2022