Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zadłużenie Instytutu Psychiatrii i Neurologii przekracza 100 mln zł, placówka zaciąga pożyczki w „parabankach”
• Czy resort zdrowia przewiduje wsparcie dla Instytutu do czasu uzyskania przezeń kredytu z Banku Gospodarstwa Krajowego – pyta rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek ministra Adama Niedzielskiego
• AKTUALIZACJA: Brak jest podstaw prawnych do przekazania środków publicznych na spłatę przeterminowanych zobowiązań Instytutu lub pokrycie kosztów bieżącego funkcjonowania – informuje w odpowiedzi resort zdrowia
• Ministerstwo Zdrowia zaangażowało się we wsparcie starań Dyrekcji Instytutu o pozyskanie kredytu z Banku Gospodarstwa Krajowego mającego służyć refinansowaniu posiadanych przez IPiN zobowiązań
• Ponadto Ministerstwo Zdrowia proceduje projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie nadania Instytutowi Psychiatrii i Neurologii statusu państwowego instytutu badawczego

RPO z niepokojem zapoznał się z doniesieniami medialnymi o wciąż pogarszającej się sytuacji finansowej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, którego zadłużenie przekracza 100 mln zł.

Instytut pozyskuje środki, zaciągając m.in. pożyczki w instytucjach działających poza sektorem bankowym (tzw. parabankach). Instytut nie daje bowiem gwarancji spłaty zobowiązań, wobec czego banki nie są skłonne do jego finansowania.

Z mediów wynika, że za kilka miesięcy Instytut może spodziewać się środków z kredytu udzielonego przez Bank Gospodarstwa Krajowego, które powinny pozwolić na spłatę większości zadłużenia. Nadal nie rozwiązuje to jednak problemu, bo IPiN bez zaciągnięcia kolejnej pożyczki nie będzie w stanie uregulować wszystkich bieżących zobowiązań.

Rzecznik pyta ministra, czy resort przewiduje wsparcie dla Instytutu do czasu uzyskania przezeń kredytu z BGK. Dalsze zadłużanie się w parabankach może bowiem doprowadzić do sytuacji, że kredyt ten nie pokryje wszystkich zobowiązań.

Prosi też o informacje, czy MZ pracuje nad zmianą sposobu zarządzania Instytutem, zwłaszcza czy planowane jest wdrożenie programu naprawczego, aby uniknąć ponownego zadłużenia.

Od 2010 r. RPO podejmuje działania w związku z sytuacją w Instytucie, począwszy od wizytacji, poprzez korespondencję z Instytutem, MZ oraz Rzecznikiem Praw Pacjenta - w zakresie warunków, w jakich przebywają pacjenci, przestrzegania ich praw oraz koniecznych inwestycji. Mimo upływu kilkunastu lat problemy nadal pozostają nierozwiązane, a zadłużenie z ok. 56 milinów w 2014 r. wzrosło do ponad 100 mln.

Odpowiedź wiceministra zdrowia Macieja Miłkowskiego

W odpowiedzi na pismo Rzecznika wiceminister Maciej Miłkowski zwraca uwagę, że zgodnie z przepisami art. 18 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. z 2022 r. poz. 498), instytut badawczy występuje w obrocie we własnym imieniu i na własny rachunek, pokrywa koszty bieżącej działalności z uzyskiwanych przychodów oraz odpowiada za swoje zobowiązania, a Skarb Państwa nie odpowiada za zobowiązania instytutu za wyjątkiem sytuacji jego likwidacji.

Odwołując się do zapisanej ustawowo samodzielności instytutów badawczych, wskazać należy, że w ramach ww. przepisów brak jest podstaw prawnych do przekazania środków publicznych na spłatę przeterminowanych zobowiązań Instytutu lub pokrycie kosztów bieżącego funkcjonowania. Ponadto w przypadku instytutów badawczych minister nadzorujący nie ma podstawy prawnej do pokrycia straty netto za rok obrotowy instytutu badawczego, co może uczynić podmiot tworzący podmiotu leczniczego działającego w formie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej.

Cele i zasady, stosownie do których instytut badawczy może otrzymać środki publiczne, wyznaczają przede wszystkim przepisy ww. ustawy o instytutach badawczych (odwołujące się w tym zakresie również do innych regulacji ustawowych) oraz przepisy ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2022 r. poz. 633, z późn. zm.) – w takim zakresie, w jakim znajdują zastosowanie do instytutów badawczych będących podmiotami leczniczymi.

Ww. regulacje prawne nie przewidują mechanizmów lub instrumentów prawnych, które pozostawałyby w bezpośredniej gestii Ministra Zdrowia, jako ministra nadzorującego oraz pozwalałyby na udzielenie pomocy finansowej instytutowi badawczemu.

Rozumiejąc trudną sytuację finansową Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie (IPiN) Ministerstwo Zdrowia wspiera działania mające na celu jej ustabilizowanie. Ministerstwo Zdrowia zaangażowało się we wsparcie starań Dyrekcji Instytutu o pozyskanie kredytu z Banku Gospodarstwa Krajowego mającego służyć refinansowaniu posiadanych przez IPiN zobowiązań. Instytut jest w trakcie ustalania programu restrukturyzacyjnego przy współudziale Banku Gospodarstwa Krajowego.

Ponadto Ministerstwo Zdrowia proceduje projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie nadania Instytutowi Psychiatrii i Neurologii statusu państwowego instytutu badawczego (PIB). Nadanie IPiN statusu państwowego instytutu badawczego jest kluczowe z punktu widzenia podniesienia rangi problematyki ochrony zdrowia psychicznego oraz chorób neurologicznych i podkreślenia znaczenia tego obszaru zdrowia. Pozwoli na wskazanie jednostki odpowiedzialnej za realizowanie zadań merytorycznych w ww. obszarach wynikających w szczególności z zobowiązań Rzeczypospolitej Polskiej jako państwa członkowskiego Unii Europejskiej oraz członkostwa w Organizacji Narodów Zjednoczonych, w zakresie podległym WHO, jak również w odniesieniu do wymogów krajowych regulacji. Wskazany projekt został wpisany do Wykazu Prac Legislacyjnych i Programowych Rady Ministrów pod numerem RD665.

W odpowiedzi wiceminister wymienia również formy bieżącego wsparcia finansowego jak np. w zakresie zawartych z Instytutem umów m.in. na realizację zadań wskazanych w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2021-2025, na prowadzenie prac nadzorująco-kontrolnych dotyczących realizacji programu pilotażowego psychiatrii środowiskowej w ramach Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Ministerstwo Zdrowia wspiera Instytut poprzez finansowanie działań inwestycyjnych.

Instytuty badawcze co roku mogą się ubiegać m.in. o środki finansowe udzielane przez Ministra Zdrowia w formie dotacji celowych ze środków budżetu państwa. Istnieje, także możliwość ubiegania się o finansowanie/dofinansowanie realizacji inwestycji ze środków Subfunduszu modernizacji podmiotów leczniczych w drodze udziału w organizowanych przez Ministerstwo Zdrowia konkursach.

W odpowiedzi znalazły się też wyjaśnienia odnośnie do propozycji wzrostu taryf świadczeń gwarantowanych.

Jednocześnie wiceminister Miłkowski podkreśla, że zgodnie z informacją Mazowieckiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia, Instytut Psychiatrii i Neurologii w 2022 r. uzyskał dodatkowe środki w wysokości 12,4 mln zł z tytułu wzrostu wyceny w związku z ustawą z dnia 26 maja 2022 r. o zmianie ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych oraz niektórych innych ustaw. Ponadto od 1 sierpnia 2022 r. zwiększono cenę jednostki sprawozdawczej w ryczałcie systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej (PSZ) z 1,59 zł do 1,62 zł , w związku z czym IPiN w samym 2023 r. otrzyma dodatkowe środki z tego tytułu w wysokości 7,4 mln zł.

V.7016.25.2023