Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek wziął udział w XVI Europejskim Kongresie Gospodarczym (EEC), którego uczestnicy debatują o przyszłości europejskiej i polskiej gospodarki. Trzydniowe wydarzenie odbywa się 5-7 maja w Katowicach.

Rzecznik Praw Obywatelskich wziął udział w panelu „Praworządność i biznes”, podczas którego poruszono takie zagadnienia jak np. warunki bezpiecznej działalności gospodarczej, przewlekłość procedur sądowych, opresyjność obecnego systemu prawnego, bezpieczeństwo i stabilność obrotu gospodarczego, a także nadużywanie instytucji tymczasowego aresztowania.

Marcin Wiącek mówił właśnie o tymczasowym aresztowaniu. Wskazał, że jest ono stosowane bezrefleksyjnie, a wśród sędziów brakuje poczucia odpowiedzialności za wolność drugiego człowieka. Przyczyną tego jest stan prawny, który nie przewiduje właściwych gwarancji w tym zakresie.

RPO wskazał, że aktualnie obowiązujące przepisy nie spełniają jednego z podstawowych standardów ochrony praw człowieka, aby ograniczenie czy pozbawienie człowieka wolności powinno odbywać się na podstawie precyzyjnych przepisów ustawy.

- Przepisy pozwalają na przyjęcie domniemania, że zagrożenie wysoką karą jest wyłączną przyczyną uzasadniającą tymczasowe aresztowanie, podczas gdy doszliśmy do takiej sytuacji, że w zasadzie każde przestępstwo zagrożone jest wysoką karą – tłumaczył Rzecznik i wskazał, że punktem wyjścia powinno być uchylenie tej przesłanki.

Marcin Wiącek zwrócił też uwagę, że tymczasowe aresztowanie jest stosowane w praktyce po to, aby w szybki sposób zaspokoić poczucie sprawiedliwości w jakiejś bulwersującej sprawie. Tymczasem dolegliwość jest wymierzana osobie, która z punktu widzenia prawa objęta jest domniemaniem niewinności.

Rzecznik mówił też o opieraniu tymczasowego aresztowania na zeznaniach tzw. małego świadka koronnego wskazując, że jest to dyskusyjne rozwiązanie. Pozbawia to osobę, o której tymczasowym aresztowaniu się decyduje możliwości odniesienia się do zeznań małego świadka koronnego.

Zwrócił uwagę, że omawiane problemy, czyli arbitralność, pochopność, brak rzetelnego uzasadnienia, brak weryfikacji wniosków prokuratorskich, nie dotyczy wyłącznie tymczasowego aresztowania ale też np. wydawania zezwoleń na zastosowanie kontroli operacyjnej.

- Przepisy jaki praktyka doszły do etapu, który wymaga dość fundamentalnych zmian prawnych, aby pokazać zarówno społeczeństwu, jak i sądom, że ograniczenie wolności każdego człowieka jest sytuacją nadzwyczajną, która powinna mieć miejsce tylko wtedy gdy jest to konieczne i niezbędne do zabezpieczenia prawidłowości postępowania – wskazał Rzecznik.

Marcin Wiącek podkreślił, że zmiana przepisów w tym zakresie powinna nastąpić jak najszybciej i z uznaniem odniósł się do koncepcji zmian przygotowanej przez Krakowski Instytut Prawa Karnego, która jego zdaniem odpowiada na znakomitą większość zgłaszanych wątpliwości dotyczących stosowania tymczasowego aresztowania.

Podstawowymi tematami kongresu są 20-lecie Polski w Unii Europejskiej oraz transformacja dla przyszłości. Główne nurty tematyczne EKG w 2024 r. to: Europa, geopolityka i gospodarka, energia, transformacja, bezpieczeństwo, inwestycje i finanse, prawo a gospodarka, klimat i zrównoważona gospodarka, migracje, różnorodność, rynek pracy, cyfrowa gospodarka oraz nowe technologie. W ciągu trzech dni kongresu odbędzie się kilkadziesiąt paneli tematycznych, a także liczne rozmowy, spotkania i wydarzenia towarzyszące.