Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Żołnierze wyrażali wątpliwości co do zadań, za które nie są naliczane nadgodziny - to m.in. służba na granicy i dowożenie żołnierzy na lotnisko w Jasionce 
• Wobec dużej liczby zadań odebranie czasu wolnego jest utrudnione. Rozwiązaniem byłoby wprowadzenie ekwiwalentu za nadgodziny - uważają żołnierze
• Wskazywali także, że ze względu na specyfikę zadań piechoty górskiej służba w niej powinna być poprzedzona testem sprawności fizycznej
• AKTUALIZACJA: Wyjaśnienia w poszczególnych kwestiach przedstawił sekretarz stanu w MON Wojciech Skurkiewicz 

25 maja 2023 r. pracownicy Wydziału ds. Żołnierzy i Funkcjonariuszy Biura RPO przeprowadzili wizytację 22. Karpackiego Batalionu Piechoty Górskiej w Kłodzku. Rozmowy z kierownictwem i przedstawicielami wszystkich korpusów osobowych dotyczyły problemów w służbie, warunków socjalno-bytowych oraz przestrzegania zasady równego traktowania w zakresie wojskowej służby kobiet. 

RPO Marcin Wiącek poddaje pod rozwagę Ministrowi Obrony Narodowej zagadnienia, które budzą niepokój żołnierzy. Prosi Mariusza Błaszczaka o ich zbadanie i przedstawienie informacji w tym zakresie.

Nadgodziny 

Wyrażano wątpliwości co do zadań, za które nie są naliczane nadgodziny. Dotyczyły one: służby na granicy; dowożenia żołnierzy na lotnisko Jasionka (kierowcy) czy służby dowódcy warty. Nadgodziny naliczane są za zadania promocyjne wojska (zwykle miejsce w weekendy. Z powodu liczby zadań  odebranie czasu wolnego za wypracowany czas służby jest utrudnione. Rozwiązaniem byłoby wprowadzenie ekwiwalentu za nadgodziny.

Dobrowolna  zasadnicza służba wojskowa 

Wskazano kwestię otrzymywania przez żołnierzy dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej 100 % uposażenia za zwolnienia lekarskie. Żołnierze zawodowi zauważyli, że skierowanie na komisję lekarską otrzymać mogą dopiero po 3 miesiącach korzystania z L-4. W ich ocenie, żołnierze DZSW po 3 dniach nieusprawiedliwionej nieobecności w służbie powinni być zwolnieni, natomiast w praktyce są tacy, którzy mają nieusprawiedliwione nawet 60 dni i w dalszym ciągu pozostają w służbie. Zdarza się, że żołnierze przynoszą zwolnienia wystawione wstecz np. na 2 dni, mimo, że byli tego dnia na apelu. Zdaniem rozmówców, zdolność kandydatów do czynnej służby wojskowej winna być badana przez psychologów w wojskowych centrach rekrutacji.

Żołnierze zawodowi negatywnie oceniają także dowolność zakwaterowania DZSW; ponadto otrzymują zaprowiantowanie na weekendy. Służący zawodowo przy znacznie większym zakresie obowiązków nie mają takich uprawnień. W ich ocenie kieruje się do DZSW kandydatów, z którymi trudno się porozumieć, albo którzy w ogóle nie powinni trafić do wojska - np. obywatel polski pochodzenia kaukaskiego (niemówiący po polsku), zdarzają się także żołnierze z problemami  psychicznymi.

Szkolenie rezerwy 

Przed przyjazdem na ćwiczenia rezerwiści nie są weryfikowani pod kątem stanu zdrowia. Na miejscu okazuje się, że z 30 rezerwistów, którzy się stawili, zostało jedynie 5 - pozostałych zwolnił lekarz. Według żołnierzy, szkolenie rezerwy powinno się skupiać na zapoznaniu z nowym rodzajem sprzętu oraz uzbrojenia, a dopiero potem rezerwiści powinni być kierowani do jednostek operacyjnych.

Żołnierze poruszyli też kwestie braku sprawdzeń pod kątem karalności osób przyjmowanych do Legii Akademickiej.

Stan obiektów 

Żołnierze wskazywali, że brakuje finansów na niezbędne remonty obiektów. Wyremontowano jedynie 3 budynki. Wobec bardzo złego stanu technicznego dróg, placów oraz części chodników dowództwo stara się o remonty, aby poprawić bezpieczeństwo przemieszczających się żołnierzy i pracowników wojska.

Osobnym problemem jest niszczejący, zamknięty ze względu na bezpieczeństwo, obiekt klubu wojskowego pozostającego pod opieką konserwatora zabytków. Po jego zamknięciu przez inspektora nadzoru budowlanego życie kulturalno-oświatowe jednostki praktycznie przestało istnieć.

Reakcja jest też potrzebna co do kontenerów, gdzie pełnione są służby całodobowe. Okna są nieszczelne, dach przecieka, a toalety i prysznice wyłączono z użytku. Wymiana kontenerów nie powinna rodzić zbyt dużych kosztów - przy okazji wykonywania zadań na granicy pozyskano kontenery, który mogłyby tu trafić.

Uposażenia, dodatki i świadczenia socjalne 

Wskazywano na spłaszczenie uposażeń i wynikające z tego niewielkie różnice w  uposażeniach między korpusami szeregowych zawodowych a podoficerów. Powoduje to, że niechętnie przechodzą oni do wyższego korpusu, unikając w ten sposób zwiększonej odpowiedzialności. Różnica pomiędzy stanowiskiem starszego szeregowego specjalisty a kapralem wynosi ok 100 zł.

Pozytywnie oceniono realizację wczasów dla żołnierzy przebywających na granicy powyżej 60 dn. Postulowano zróżnicowanie wysokości dodatku za dyżury w zależności od zakresu odpowiedzialności i realizowanych zadań.

Kwalifikacja do 22. BPG 

Ze względu na specyfikę zadań piechoty górskiej, wyposażonej i wyszkolonej do wsparcia walki na nierównym terenie, rozmówcy wskazywali, że służba w niej powinna być poprzedzona testem sprawności fizycznej. W ocenie rozmówców powinni oni na bieżąco szkolić się na terenach górskich, gdy tymczasem ich zadania (poza udziałem w KFOR Kosowo) na miejscu, w dużej części ograniczają się do organizowania szkoleń dla dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej.

RPO prosi MON o zbadanie opisanych kwestii i stanowisko.

Odpowiedź Wojciecha Skurkiewicza, sekretarza stanu w MON

Nadgodziny

Rozważając kwestię wymiaru czasu służby żołnierza i rekompensat za ponadnormatywny czas służby, należy uwzględnić specyfikę służby wojskowej. Nadgodziny i odpłatność za nie w innych służbach mundurowych związane są - co do zasady - z nagłymi zdarzeniami losowymi (np. pożar, wypadek). Odmienna jest jednak kwestia np. ćwiczeń poligonowych, które są planowane z dużym wyprzedzeniem.

Zawodowa służba wojskowa jest szczególnym rodzajem służby publicznej, dlatego jej wymiar nie powinien być oceniany jedynie w ujęciu matematycznym, lecz z uwzględnieniem zadań służbowych oraz okoliczności ich realizacji. Charakter prawny pełnienia zawodowej służby wojskowej wprost łączy się z koniecznością dyspozycyjności, poświęcenia i realizacji zadań służbowych, także w czasie ponadnormatywnym.

W odniesieniu do realizacji zadań ochronnych w POLLOG HUB Jesionka oraz na granicy, nadgodziny nie są naliczane, co wynika z zapisów art. 275 ust. 4 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. z2022r. poz. 655zezm)zwanej dalej ustawą. Wykonywanie zadań związanych z ochroną granicy Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie ochrony niepodległości państwa, niepodzielności jego terytorium lub zapewnienia bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic wypełnia kryterium realizacji zadań szczególnie istotnych dla Sił Zbrojnych. Dodać należy, że za wykonywanie zadań wskazanych powyżej żołnierze otrzymują diety określone w § 10 ust. 4 pkt 4 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 lipca 2022r. w sprawie należności pieniężnych żołnierzy zawodowych za przeniesienia, przesiedlenia i podróże służbowe (Dz. U. z2022r,poz. 1464 z późn. zm). Zmiana dokonana w ww. rozporządzeniu, która weszła w życie z dniem września br. zwiększyła czterokrotnie dietę przyznawaną żołnierzom w związku z realizacją wskazanych powyżej zadań.

Natomiast żołnierze wykonujący zadania służbowe w ramach akcji promocyjnych wojska w soboty i niedziele, mają udzielany czas wolny, który ewidencjonuje się w „Księgach wykonywania przez żołnierzy zawodowych zadań służbowych w wymiarze przekraczającym tygodniową normę czasu służby oraz udzielanie za nie czasu wolnego od służby”. W tym miejscu należy zaznaczyć, że w 22. bpg nie stwierdzono przypadków braku możliwości korzystania z ww. uprawnienia.

Dobrowolna zasadnicza służba wojskowa

Zgodnie z art. 451 ustawy żołnierze zawodowi otrzymują 80% uposażenia za okres przebywania na zwolnieniu lekarskim. Natomiast w przypadku gdy m.in. przyczyną zwolnienia jest choroba powstała w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby, żołnierze zachowują prawo do 100 % uposażenia.

Powyższa regulacja ma na celu zmianę zasad ustalania wysokości uposażenia w okresie choroby, w ten sposób aby zbliżyć regulacje obejmujące służby mundurowe do systemu powszechnego oraz zwalczać pojawiające się nadużycia w materii zwolnień lekarskich. Jednocześnie przyjęto rozwiązanie, zgodnie z którym środki pieniężne uzyskane z tytułu wypłaty pomniejszonego uposażenia za przebywanie żołnierza zawodowego na zwolnieniu lekarskim zwiększają wysokość funduszu na nagrody uznaniowe dla żołnierzy zawodowych, którzy zastępują tych żołnierzy w czasie ich nieobecności w służbie.

Ze względu na rodzaj i charakter dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, która w swojej istocie polega na swoistym „przyuczeniu” konkretnej osoby do „wykonywania zawodu” żołnierza zawodowego, Ustawodawca w art. 484 ust. 1 ustawy przyjął, że w okresie choroby, urlopu i zwolnienia od zajęć służbowych żołnierz zachowuje prawo do pobieranego ostatnio uposażenia i innych należności pieniężnych, z uwzględnieniem powstałych w tym okresie zmian, mających wpływ na wysokość uposażenia zasadniczego lub na prawo do dodatków i innych należności pieniężnych.

W wytycznych Szefa Centralnego Wojskowego Centrum Rekrutacji w sprawie postępowania z żołnierzami dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej przebywającymi na długotrwałym zwolnieniu lekarskim określono, że zasadne jest skierowanie do wojskowej komisji lekarskiej, w celu określenia aktualnej zdolności do służby wojskowej, żołnierza którego nieobecność w związku z jego stanem zdrowia przekracza jeden miesiąc. Natomiast w przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności w służbie, żołnierz po zakończeniu postępowania dyscyplinarnego karą dyscyplinarną wynikającą z art. 362 ust. 1 pkt 1-6 ustawy zostaje przeniesiony do rezerwy pasywnej.

Szkolenie rezerwy

W kwestii powoływania żołnierzy rezerwy na szkolenia wojskowe przede wszystkim należy wskazać, że w przypadku gdy żołnierz rezerwy, któremu doręczono kartę powołania nie może stawić się do odbycia ćwiczeń wojskowych w terminie i miejscu określonym w tej karcie (również z powodów zdrowotnych) niezwłocznie winien zawiadomić o tym fakcie właściwego terytorialnie Szefa WCR. W dniu stawiennictwa do jednostki wojskowej żołnierz podlega weryfikacji pod kątem stanu zdrowia przez lekarza. Na podstawie jego orzeczenia, przedstawiciel WCR, również obecny w jednostce wojskowej w dniu powołania, w przypadku stwierdzenia poważnego schorzenia, urazu, który trwale dyskwalifikuje z udziału w ćwiczeniach, może kierować żołnierza na komisję lekarską celem ustalenia kategorii zdolności do służby wojskowej.

Odnosząc się do kwestii wymogu niekaralności osób przyjmowanych do Legii Akademickiej warto podkreślić, iż powołanie na szkolenie Legii Akademickiej następuje przez dostarczenie karty powołania wydanej przez Szefa WCR ochotnikowi. Zgodnie ze wzorem wniosku o powołanie w trybie ochotniczym do odbycia szkolenia wojskowego w Szkołach Legii Akademickiej, ochotnik pod rygorem odpowiedzialności prawnej za składanie fałszywych informacji, oświadcza czy był karany oraz czy prowadzone jest wobec niego postępowanie karne.

Dodatkowo do wniosku o powołanie do zawodowej służby wojskowej po ukończeniu modułu podoficerskiego lub oficerskiego Legii Akademickiej dołącza się zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego, które stanowi formę formalnej weryfikacji.

Stan obiektów oraz dróg i chodników wizytowanej jednostki

Zapewniam, że stale czynione są starania w zakresie poprawy infrastruktury obiektów wojskowych. Niemniej jednak, ze względu na koszt oraz obowiązujące procedury w zakresie wydatkowania środków, realizacja przedsięwzięć remontowych jest rozłożona w czasie. Co istotne, wskazany w piśmie kontener służby dyżurnej parku sprzętu technicznego, zostanie wymieniony w trybie pilnym z zasobów 21 Brygady Strzelców Podhalańskich.

Uposażenie, dodatki i świadczenia socjalne

System motywacji finansowej dla żołnierzy zawodowych jest sprawą podlegającą ciągłej analizie. Mając na uwadze zapewnienie konkurencyjności uposażeń żołnierzy zawodowych, w szczególności na tle wynagrodzeń występujących na rynku pracy oraz uposażeń innych służb mundurowych, przez ostatnie lata wielokrotnie dokonywano podwyżek uposażenia zasadniczego żołnierzy zawodowych, ze szczególnym uwzględnieniem okresu 2016 r. - do chwili obecnej. W szczególności podwyżki uposażeń zasadniczych, które obowiązują od dnia 1 marca 2023 r., również bezpośrednio przełożyły się na wzrost dochodów żołnierzy zawodowych.

Odnosząc się do kwestii wysokości różnic pomiędzy poszczególnymi stawkami uposażenia warto zauważyć, że aktualny kształt tzw. „tabeli uposażeń” uwzględnia postulaty zgłaszane w tym zakresie przez organy przedstawicielskie żołnierzy zawodowych.

Kwalifikacja do 22. BPG

Odnosząc się do przedstawionej propozycji przeprowadzania testu sprawnościowego informuję, że nabór w 22.bpg prowadzony jest zgodnie z zasadami obowiązującymi we wszystkich jednostkach wojskowych. Jednakże mając na uwadze specyfikę jednostki, w celu podniesienia poziomu wyszkolenia specjalistycznego oraz wyrównania poziomu sprawności fizycznej nowo przyjętych żołnierzy, zaplanowano zajęcia doskonalące ze wspinaczki górskiej.

WZF.7050.5.2023