Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Długotrwałe rozpatrywanie wniosków w tych sprawach budzi wątpliwości co do transparentności procedury
• Obniża też zaufanie kandydatów, że czynniki pozamerytoryczne nie mają wpływu na uzyskanie tytułu
• Prawo nie przewiduje merytorycznego badania wniosku przez Prezydenta RP
• Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek prosi prezydenta Andrzeja Dudę o stanowisko oraz o wskazanie, kiedy planowane jest rozpatrzenie obu wniosków
• AKTUALIZACJA: Kancelaria Prezydenta RP podtrzymuje stanowisko z poprzednich pism do RPO. Prezydenta RP nie obliguje żaden termin na podjęcie decyzji w sprawie nadania tytułu profesora. Postępowanie w Kancelarii Prezydenta RP odnosi się jedynie do sprawdzenia poprawności formalnej przeprowadzonego postępowania w instytucji do tego powołanej. 

Od 2020 r. RPO monitoruje postępowanie w sprawie nadania tytułu profesora dr. hab. Michałowi Bilewiczowi, profesorowi UW oraz dr. hab. Walterowi Żelaznemu, profesorowi UwB. Pierwszy czeka na to od ponad dwóch lat, a drugi - od ponad trzech lat.

Jak wskazano w poprzednim piśmie RPO w tej sprawie, zgodnie z art. 25 ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, tytuł profesora nadaje Prezydent RP  na podstawie wniosku Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów. Ustawa nie przewiduje merytorycznego badania wniosku przez prezydenta - ocena dorobku kandydata odbywa się bowiem na etapie poprzedzającym jego decyzję. W tym postępowaniu Centralna Komisja powołuje pięciu recenzentów o międzynarodowej renomie, których kompetencje muszą odpowiadać wymogom ustawowym. 

Ponadto weryfikacja kandydata dokonywana jest przez radę właściwej jednostki organizacyjnej, która podejmuje uchwałę popierającą wniosek o nadanie tytułu profesora oraz przez CKST, która przedstawia bądź nie kandydata do tytułu profesora i składa do Prezydenta RP wniosek o nadanie tytułu.

W świetle postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z  11 maja 2021 r. (sygn. akt III OSK 3265/21) z art. 25 u.s.n. wynika uprawnienie procesowe jednostki do żądania wydania przez Prezydenta RP postanowienia rozstrzygającego w sprawie wniosku o nadanie tytułu profesora. Postanowienie to spełnia więc wszelkie wymogi aktu z zakresu administracji publicznej.

Jak słusznie wskazano w piśmie Pana Prezydenta z 25 maja 2020 r., w procedurze nadawania tytułu profesora rola Prezydenta RP nie jest ograniczona wyłącznie do złożenia podpisu na postanowieniu w sprawie nadania tytułu profesora. Warto jednak podkreślić, że przepis ten przewiduje jedynie możliwość zwrócenia się przez Prezydenta RP do Centralnej Komisji o dołączenie do wniosku opinii komisji do spraw etyki w nauce przy Polskiej Akademii Nauk w przypadku powzięcia wiadomości o możliwości naruszenia praw autorskich przez kandydata do tytułu profesora.

Z przekazanych przez Pana Prezydenta w przeszłości informacji nie wynika jednak, by w tych przypadkach zachodziła podstawa do tych działań. Żaden zaś inny przepis nie pozwala na dodatkowe weryfikowanie przez Prezydenta RP spełnienia przez kandydata do tytułu przesłanek ustawowych. Przesłanki te zostały bowiem zweryfikowane na wcześniejszych etapach postępowania.

W przekazanej Rzecznikowi w przeszłości korespondencji wskazano, że Prezydent RP dostrzegł wątpliwości dotyczące bezstronności recenzentów powołanych w postępowaniu w sprawie nadania tytułu profesora dr. hab. M. Bilewiczowi. Tymczasem kwestia kompetencji i bezstronności recenzentów oraz zgodności z prawem procedury ich powołania została zweryfikowana na wcześniejszych etapach postępowania i nie wzbudziła wątpliwości. W tym stanie brak jest podstaw prawnych do podjęcia jakichkolwiek działań zmierzających do zmiany składu recenzentów czy podważenia uchwały Centralnej Komisji.

W ocenie Rzecznika długotrwałe rozpatrywanie wniosków dotyczących nadania tytułów profesora wspomnianym wyżej osobom budzi wątpliwości co do transparentności procedury i obniża zaufanie kandydatów, że czynniki pozamerytoryczne nie mają wpływu na uzyskanie tytułu.

Zwłoką zaniepokojone jest także środowisko naukowe. 30 września 2021 r. grupa 396 naukowców wezwała do dopełnienia przez Prezydenta RP przewidzianych prawem formalności związanych z nadaniem dr. hab. Michałowi Bilewiczowi tytułu profesora. 

Wobec bardzo długiego oczekiwania na nadanie tytułu profesora dr hab. Walter Żelazny złożył skargę na przewlekłe prowadzenie postępowania przez Prezydenta RP. W wyroku z 11 sierpnia 2021 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zobowiązał Prezydenta do rozpatrzenia wniosku o nadanie dr. hab. Żelaznemu tytułu profesora w ciągu miesiąca od doręczenia prawomocnego wyroku. 

Odpowiedź Andrzeja Dery, sekretarza stanu w KPRP

W odpowiedzi na pismo Pana Rzecznika z dnia 2 października 2023 r. uprzejmie informuję, że Kancelaria Prezydenta RP podtrzymuje swoje stanowisko przedstawione w poprzednich pismach adresowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich.

Ponadto uprzejmie informuję, źe do postępowania o nadanie tytułu profesora Panu dr hab. Michałowi Bilewiczowi i Panu dr hab. Walterowi Żelaznemu stosuje się obecnie przepisy ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. — Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r, poz. 742, 1088, 1234, 1672 oraz 1872) oraz ustaw)' z dnia 3 lipca 2018 r. — Przepisy wprowadzające ustawę — Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018 r. poz. 1669 z późn. zm.).

Ww. przepisy nie określają terminu, w którym Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zobligowany jest do wydania postanowienia w sprawie nadania tytułu profesora, a zatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej nie obliguje żaden termin na podjęcie decyzji w sprawie nadania tytułu profesora.

Jednocześnie informuję, że ze względu na niemożność zakwalifikowania Prezydenta RP do kategorii organów administracji, niewykonywanie przez Prezydenta RP zadań z zakresu administracji publicznej oraz konstytucyjną odrębność i autonomiczność pozycji ustrojowej Prezydenta, do spraw wpływających do Kancelarii Prezydenta RP nie mają zastosowania przepisy ogólnego postępowania administracyjnego. W polskim porządku konstytucyjnym Prezydent RP został zakwalifikowany, jako organ władzy wykonawczej (art. 10 Konstytucji), najwyższy przedstawiciel RP, gwarant ciągłości władzy państwowej, strażnik Konstytucji, bezpieczeństwa państwa oraz niepodzielności jego terytorium, wykonujący swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach (art. 126 Konstytucji). Poszczególne kompetencje Prezydenta RP są powiązane z majestatem państwa. Konstytucja przyznaje Prezydentowi RP rolę arbitra politycznego, podmiotu uosabiającego Rzeczpospolitą Polską. Mając powyższe na względzie, a także porównując pozycję ustrojowo-prawną Prezydenta RP z „klasycznymi" organami administracji publicznej, zakwalifikowanie Prezydenta RP do grupy organów administracji nie jest zasadne.

Pragnę także zwrócić uwagę na fakt, że funkcja Prezydenta Rzeczypospolite) Polskiej w procedurze nadawania tytułu profesora nie jest ograniczona wyłącznie do złożenia podpisu na postanowieniu w sprawie nadania tytułu profesora. Wskazują na to zarówno art. 230 ust. 3 obowiązującej Ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym 1 nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742), jak i art. 28 ust. 3a uchylonej Ustaw}' z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w ząkresie sztuki (Dz. U. z 2017 r. poz. 1789).

Należy także zwrócić uwagę, że Kancelaria Prezydenta RP nie ocenia kandydata do tytułu profesora, tylko poprawność formalną przeprowadzonego postępowania przez organ uprawniony do występowania z wnioskiem o nadanie tytułu profesora. Postępowanie w sprawie nadania tytułu profesora prowadzone w Kancelarii Prezydenta RP odnosi się jedynie do sprawdzenia poprawności formalnej przeprowadzonego postępowania w instytucji do tego powołanej - obecnie Radzie Doskonałości Naukowej.

VII.7034.9.2019