Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Od 31 lipca do 3 sierpnia Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich jest na festiwalu Pol’and’Rock, gdzie w Namiocie Praw Człowieka czekamy na Was z przygotowanymi debatami, warsztatami i innymi aktywnościami.

W ostatni dzień festiwalu rozmawialiśmy o funkcjonowaniu prawa do swobody wypowiedzi w przestrzeni mediów społecznościowych i o prawach i obowiązkach obywatela w przypadku zarządzenia mobilizacji.

Debata „Media społecznościowe a wolność wypowiedzi”

Duże zainteresowanie uczestników festiwalu wzbudziła prowadzona przez głównego koordynatora do spraw współpracy strategicznej w Biurze RPO Macieja Grześkowiaka debata „Media społecznościowe a wolność wypowiedzi”. Wzięli w niej udział Adam Krzywoń – Dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego w Biurze RPO, Dorota Głowacka z Fundacji Panoptykon oraz Konrad Siemaszko z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.

Rozmowa rozpoczęła się od zarysowania charakteru rynku mediów społecznościowych przez Adama Krzywonia – jest on zdominowany przez wielkie, prywatne korporacje, nastawione przede wszystkim na zysk. Z uwagi jednak na powszechność mediów społecznościowych i szybkość, z jaką rozpowszechniają się udostępniane w nich informacje, ich przestrzeń jest jednym z najważniejszych współczesnych forów publicznych. Już w trakcie arabskiej wiosny w 2011 media społecznościowe udowodniły swój potencjał w zakresie inspirowania gwałtownych przemian społecznych.

Mimo to, wszechobecność mediów społecznościowych to nadal stosunkowo nowa i dynamicznie ewoluująca rzeczywistość, wymagająca przemyślanej regulacji. Paneliści zwrócili uwagę, że wszelkie regulacje dotyczące mediów społecznościowych stają w obliczu konieczności wyważenia kilku wartości – m.in. wolności wypowiedzi, wolności prowadzenia działalności gospodarczej, czy prawa do dobrego imienia a nawet ochrony porządku publicznego. Regulacja mediów społecznościowych może zatem generować napięcia między tymi wartościami.

Coraz częściej media społecznościowe to przestrzeń, w której funkcjonowanie to być albo nie być dla przedsiębiorców lub organizacji społecznych. Dorota Głowacka zwróciła uwagę na przypadki, w których organizacje prowadzące pożyteczną działalność społeczną były wyrzucane z platform za rzekome „nieprzestrzeganie standardów społeczności”.  Panelistka opowiedziała o postępowaniu sądowym wynikającym z tego typu zdarzenia, w którym sąd potwierdził, że arbitralne pozbawienie dostępu do platform społecznościowych na podstawie szeroko zakreślonych przesłanek może naruszać dobra osobiste osób fizycznych lub prawnych – reputację i wolność wypowiedzi.

Konrad Siemaszko z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka zwrócił natomiast uwagę na zjawisko tzw. SLAPP-ów, czyli strategicznych postępowań przeciwko partycypacji publicznej (z j. angielskiego: Strategic Lawsuits Against Public Participation). Polega ono na wytaczaniu procesów cywilnych lub karnych wobec osób rozpowszechniających informacje lub opinie niekorzystne z punktu widzenia osoby lub organizacji inicjujących postępowanie – a jednak wartościowych dla opinii publicznej. W tego typu działaniach chodzi nie tylko o wygranie sprawy przed sądem – mają one bowiem przede wszystkim wywoływać efekt mrożący, zniechęcający do dalszej działalności, a także odstraszający inne osoby od ewentualnego zaangażowania. SLAPP-y coraz częściej mają swoje źródło w opiniach i komentarzach publikowanych w mediach społecznościowych. Paneliści zwrócili w szczególności uwagę na postępowania toczące się z inicjatywy piastunów organów publicznych przeciwko osobom nieprzychylnie oceniającym ich działania w Internecie. Podkreślili, że to bardzo niebezpieczne zjawisko z perspektywy przejrzystości życia publicznego oraz wolności wypowiedzi.

„Służba wojskowa w razie zarządzenia mobilizacji”. Rozmowa z płk. Tomaszem Wadowskim

Ostatnim wydarzeniem w namiocie RPO była rozmowa o przesłankach zarządzenia i skutkach mobilizacji dla obywateli. Prowadził ją naczelnik Wydziału ds. Żołnierzy i Funkcjonariuszy w Biurze RPO Tomasz Oklejak wraz z szefem Oddziału Szkolenia Rezerw Osobowych Pionu Uzupełnień i Mobilizacji Centralnego Wojskowego Centrum Rekrutacji MON – płk. Tomaszem Wadowskim.

Spotkanie dotyczyło zasad realizacji powszechnego obowiązku obrony Ojczyzny, w tym w szczególności służby wojskowej, w czasie, gdy organizacja państwa z etapu pokojowego dostosowywana jest do potrzeb wojny. Spotkało się ono ze spontanicznym, aktywnym udziałem uczestników festiwalu, w wyniku którego rozmowa szybko przybrała charakter wyjaśniania wątpliwości dotyczących mobilizacji zgłaszanych przez słuchaczy. 

Po krótkim wstępie dotyczącym konstytucyjnego umocowania obowiązku obrony ze strony publiczności pojawiły się pierwsze pytania dotyczące zasad doręczeń wezwań do stawienia się w wojskowych centrach rekrutacji, obowiązku zgłaszania zmiany miejsca zamieszkania, w tym stałego pobytu za granicą. Wśród kolejnych wątpliwości zgłaszanych przez uczestników dominowały te dotyczące zasad odbywania ćwiczeń wojskowych przez rezerwistów, powołania na ćwiczenia wojskowe po raz pierwszy, adekwatności przydziału mobilizacyjnego do posiadanych kwalifikacji (np. informatycy), a także możliwości nabycia dodatkowych kwalifikacji w trakcie odbywania dobrowolnej służby wojskowej.

Pojawiające się pytania dotyczyły także realizacji świadczeń na rzecz wojska w ramach powszechnego obowiązku obrony i obaw związanych z przejęciem np. prywatnych pojazdów na rzecz potrzeb Sił Zbrojnych, a także wątpliwości co do pełnienia służby przez tzw. „obżektorów” (conscientious objector – osób odmawiających odbycia obowiązkowej służby wojskowej z powodów religijnych, moralnych lub etycznych) w czasie stanu wojny.