Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ustawa o kołach gospodyń wiejskich będzie nowelizowana, choć jeszcze nie wiadomo, w jaki sposób
• Z jej udogodnień skorzystało 2 tys. działających w Polsce kół; ustawa pozwala kołom wpisanym do rejestru Agencji Restrukturyzacji Rolnictwa otrzymywać wsparcie finansowe i zarabiać, co wcześniej było utrudnione
• Zarzuty RPO, że ustawa nakłada na koła gospodyń ograniczenia sprzeczne z Konstytucją, wiceminister rolnictwa uznaje za niezasadne, bo koła mogą działać też na innych zasadach, bez państwowych dotacji

Rzecznik Praw Obywatelskich przekazał Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi zarzuty obywateli wobec nowego sposobu uregulowania działań kół gospodyń wiejskich (a było ich przed zmianą przepisów według szacunków medialnych ok. 7 tysięcy):

• nowa ustawa z 9 listopada 2018 r. pozwala działać w jednej wsi tylko jednemu kołu,
• nie pozwala działać takim kołom w miastach (a wiele miast niedawno wyrosło ze wsi, i nadal pielęgnują wieloletnią tradycję kół).

Oznacza to, że niezależnie od lokalnych tradycji i sposobu zorganizowania społeczności lokalnej, na wsparcie finansowe może liczyć tylko jedna organizacja – ta, którą Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wpisze do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich. Ustawa nie pozwala też członkiniom i członkom kół działać w kilku kołach naraz.

Zdaniem RPO takie regulacje ograniczają konstytucyjną wolność zrzeszania się.

Wiceminister rolnictwa Szymon Giżyński nie zgadza się z tymi zarzutami. W odpowiedzi RPO wyjaśnił, że ustawa ułatwia działanie kół, ale przecież nie znosi innych form ich organizacji. Koła mogą więc nadal działać jako stowarzyszenia, albo na podstawie ustawy z  8 października 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników (jako wyodrębnione jednostki kółka rolniczego nieposiadające osobowości prawnej).

Ustawa z 9 listopada 2018 r. "wychodzi więc naprzeciw pilnej potrzebie nadania kołom gospodyń wiejskich osobowości prawnej”, po to, by mogły korzystać z różnych systemów wsparcia (w tym wsparcie dla nowego podmiotu, czyli po prostu koła, które dostanie wpis do rejestru). Jak bardzo była to potrzebna zmiana, niech świadczą statystyki -  pisze wiceminister Giżyński.

Do 31 grudnia 2018 r. (na  7 tys. kół) do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich :

• wpisało się 2099 kół już działających
• oraz 2944 całkiem nowe koła

Do 14 stycznia te zarejestrowane koła otrzymały już wsparcie w wysokości 10 mln 111 tys. zł (na jedno koło „rejestrowe” przypadło więc średnio ponad 2 tys. zł).

Stare koła miały pierwszeństwo – do 29 grudnia 2018 r.

Konstytucyjnej wolności zrzeszania się nie narusza zdaniem resortu rolnictwa krytykowany przez RPO przepis, że w jednej wsi może być jedno koło „rejestrowe” oraz że można być członkiem tylko jednego koła, a terenem działalności koła „rejestrowego” może być jedna bądź więcej wsi. Nie jest bowiem tak, że nowa ustawa zablokuje działalność starym kołom, gdyż – jak wyjaśnia min. Giżyński – dała ona miesiąc od wejścia ustawy w życe (czyli do 29 grudnia 2018 r.), aby podmioty, które funkcjonowały na  podstawie starych przepisów, wpisały się do rejestru z zasadą pierwszeństwa - nawet jeśli jest ich więcej niż jedno w danej wsi.

Ustawa nie sprzeciwia się konstytucyjnej zasadzie wolności zrzeszania się, bowiem nie zrezygnowano w prawodawstwie z innych dostępnych form zrzeszania się ani nie ograniczono do nich dostępu ani przez społeczność wiejską, ani tym bardziej nie ograniczono dostępu do tych form społeczności zamieszkującej na terenach miast.

Przepisy te mają na celu zorganizowanie społeczeństwa zamieszkującego określony obszar wiejski do wspólnego, zgodnego podejmowania działań na rzecz rozwoju wsi oraz społeczności wiejskiej, które to działania, z uwagi na skalę, będą skuteczne.

Planowane są zmiany przepisów

Projekt ustawy był procedowany w trybie odrębnym, w związku z czym nie był przesyłany do konsultacji społecznych.

Niezależnie od tego wiceminister Szymon Giżyński poinformował, że wprowadzenie zmian w ustawie o kołach gospodyń wiejskich było tematem spotkania przedstawicieli Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju oraz Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi 15 stycznia 2019 r. W wyniku dyskusji ustalono, że w najbliższym czasie podjęte zostaną prace nad nowelizacją ustawy, jednakże kierunki zmian są aktualnie analizowane – zapowiedział wiceminister Giżyński.

Rzecznik będzie monitorował prace legislacyjne.

VII.612.27.2018