Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W orzecznictwie sądów istnieją rozbieżności dotyczące zwrotu kosztów ustanowienia w sprawie obrońcy z wyboru w przypadku częściowego uniewinnienia oskarżonego lub częściowego umorzenia postępowania. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się w tej sprawie z pytaniem prawnym do Sądu Najwyższego.

Do Biura RPO wpłynęła skarga na orzeczenie sądu nieuwzględniające zażalenia skarżącego na postanowienie prokuratora o odmowie zwrotu kosztów obrony z wyboru w związku z częściowym umorzeniem śledztwa. Rzecznik zwrócił się do prezesów sądów apelacyjnych o udzielenie informacji, jak rozstrzygane są na poszczególnych obszarach apelacji te kwestie i ustalił, że w orzecznictwie sądowym ujawniły się rozbieżności w tym zakresie.

W przekonaniu RPO, w wypadku częściowego uniewinnienia oskarżonego lub częściowego umorzenia postępowania, może on domagać się w tej części (proporcjonalnie) zwrotu kosztów ustanowienia w sprawie obrońcy z wyboru. Przeciwny pogląd pozostawałby w sprzeczności ze standardami konstytucyjnymi. Mając na względzie doniosłość omawianego problemu z punktu widzenia konstytucyjnego prawa do obrony, konieczne jest rozstrzygnięcie tych rozbieżności przez poszerzony skład Sądu Najwyższego.

Dr Marcin Warchoł, Zespół Prawa Karnego Biura RPO: jeżeli oskarżony powierzy adwokatowi swoją obronę przed zarzutem, który okaże się niesłuszny, to należy mu się od Państwa zwrot kosztów wyłożonych na tego obrońcę. Nie ma tu znaczenia, czy jest to jeden zarzut, czy kilka. Co więcej, obrona przed oskarżeniem złożonym z kilku czynów jest kosztowniejsza i trudniejsza. Państwo nie może wymagać od oskarżonego ponoszenia osobiście kosztów obrony przed niesłusznie wysuniętym przez nie oskarżeniem. Powinno ono ponieść konsekwencje niesłusznego oskarżenia człowieka, a nikt nie może być zmuszony do bronienia się samodzielnie, jak podkreślał to wielokrotnie Europejski Trybunał Praw Człowieka (np. wyrok z dnia 25 marca 1998 r. w sprawie Belziuk przeciwko Polsce), tego wymaga zwykła uczciwość i lojalność państwa wobec obywatela.