Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich w dniu 22 lipca 2013 r. wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z konstytucją przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich w zakresie, w jakim dają możliwość izolowania nieletnich ze względu na bezpieczeństwo i porządek w zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich. We wniosku RPO zauważył, że zaskarżony przepis jest nadużywany przez dyrektorów tych placówek. Jednocześnie nie są wykorzystywane dla zapewnienia bezpieczeństwa i porządku w tych jednostkach przepisy dotyczące odpowiedzialności dyscyplinarnej czy przepisy dające możliwość stosowania środków przymusu bezpośredniego.

W dniu 6 listopada 2015 r. zaskarżony we wniosku RPO przepis został zmieniony wskutek zmiany rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Obecnie przepis ten brzmi następująco: dyrektor zakładu dla zapewnienia bezpieczeństwa lub porządku w zakładzie może na czas określony umieścić nieletniego w izbie przejściowej na okres nie dłuższy niż 14 dni.

W tej sytuacji procesowej, aby Trybunał Konstytucyjny mógł rozpoznać wniosek RPO z dnia 22 lipca 2013 r. – po zmianie przepisu, będącego przedmiotem zaskarżenia – Rzecznik dokonał modyfikacji wniosku. RPO wnosi o stwierdzenie niezgodności wcześniej zaskarżonych przepisów w ich nowym brzmieniu z wzorcami konstytucyjnymi, które nie uległy zmianie.

Marcin Mazur, Z-ca Dyrektora Zespołu Krajowy Mechanizm Prewencji: Rzecznik Praw Obywatelskich w 2013 r. zakwestionował przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich, a obecnie dokonał modyfikacji wniosku. Regulacje te w sposób niezgodny z konstytucją dają możliwość izolowania nieletniego, w sytuacji gdy w ręku dyrektorów tych placówek są inne instrumenty, wystarczające dla zapewnienia bezpieczeństwa lub porządku. Możliwość izolowania nieletniego w oparciu o kwestionowane przepisy jest zbyt łatwa, albowiem przesłanki jej stosowania są nieprecyzyjne. Dodatkowo, żaden przepis nie nakłada na dyrektorów placówek obowiązku poinformowania innych organów (np. sędziego rodzinnego) o stosowaniu tego restrykcyjnego środka. Ponadto może on być stosowany przez 14 dni, podczas gdy umieszczenie w celi izolacyjnej jako środek przymusu bezpośredniego może mieć miejsce w określonych przypadkach i tylko przez określony czas – maksymalnie do 48 godzin. Przepisy rozporządzenia, nie dają również nieletniemu możliwości zaskarżenia decyzji dyrektora placówki do sądu, który mógłby ocenić zasadność użycia tego środka izolacji. Podsumowując, trzeba powiedzieć, że poprzez istnienie w systemie prawnym tego środka izolacji, sytuacja nieletnich jest gorsza od sytuacji więźniów dorosłych odbywających karę pozbawienia wolności, gdzie dyrektor nie ma analogicznych uprawnień.