Biuletyn Informacji Publicznej RPO

- W myśl art. 30 Konstytucji przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Godność ta jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Pomiędzy tym obowiązkiem władz publicznych ochrony i poszanowania godności człowieka i konstytucyjnym obowiązkiem przeciwdziałania bezdomności zachodzi ścisły i silny związek. Przejawia się on w tym, że władze publiczne są zobowiązane tworzyć instytucje prawne zapobiegające szerzeniu się zjawiska bezdomności – podkreślał zastępca RPO Stanisław Trociuk podczas konferencji Forum Mieszkaniowe 2017 „Mieszkać Godnie”, która odbyła się w Warszawie.

Zastępca RPO omówił m.in. wyrok Trybunału Konstytucyjnego, z którego wynika, że  przepisy prawa zezwalające na wykonanie wyroku eksmisyjnego „na bruk” w stosunku do osób, które nie są w stanie we własnym zakresie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych są niezgodne z konstytucyjną zasadą nienaruszalności godności człowieka. Zwrócił przy tym uwagę na wciąż nierozwiązany problem zapewnienia ochrony przed eksmisją „na bruk” osobom zobowiązanym do opuszczenia lokali pozostających w dyspozycji poszczególnych służb mundurowych (m. in. Policji, Straży Granicznej, Służby Więziennej).

Stanisław Trociuk wskazał, że w sprawach prowadzonych przez Rzecznika Praw Obywatelskich pojawił się problem dość dużej grupy osób zamieszkujących na terenach ogrodów działkowych. Zamieszkiwanie w altanach działkowych nie jest akceptowane przez obowiązujące prawo, w rezultacie osoby w ten sposób zaspokajające swoje potrzeby mieszkaniowe nie posiadają statusu lokatora. - Nie stosuje się w związku z tym do nich przepisów uprawniających sąd do przyznania w wyroku eksmisyjnym prawa do lokalu socjalnego nawet wówczas, gdy ich sytuacja materialna i rodzinna wymaga ochrony – wyjaśniał zastępca RPO.

Podkreślał też, że zmiany wymagają przepisy dotyczące ustalania zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy. Chodzi przede wszystkim o kwestie dotyczące potrzeb osób z niepełnosprawnością. - Często tym osobom proponowane są z zasobów komunalnych mieszkania, które z uwagi na stan techniczny, położenie budynku czy też istniejące bariery architektoniczne są niedostosowane do ich potrzeb, co narusza Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych – wskazywał Stanisław Trociuk.

Zastępca RPO mówił także o problemie niewystarczającej liczby mieszkań komunalnych oraz braku środków finansowych na budowę nowych mieszkań. - Tworzone są długie listy osób oczekujących na najem lokali komunalnych i socjalnych. Według istniejących szacunków, przy obecnym tempie budowy mieszkań komunalnych aktualne potrzeby mieszkaniowe zostaną zaspokojone za około 80 lat. Nie sposób w związku z tym uznać, że konstytucyjna dyrektywa prowadzenia przez władze publiczne polityki sprzyjającej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w tym wspierania rozwoju budownictwa socjalnego, jest realizowana choćby w stopniu dostatecznym – zauważył Stanisław Trociuk.

Wśród poruszonych przez zastępcę RPO problemów pojawiła się również kwestia spłacania zadłużenia mieszkaniowego przez obywateli w trudnej sytuacji materialnej.

- Wykluczenie mieszkaniowe dotyczy wielu obywateli, tych zagrożonych eksmisją, niespłacających kredytów hipotecznych, doświadczających przemocy domowej, zajmujących substandardowe lub przeludnione mieszkania. Do wykluczenia mieszkaniowego prowadzi też niemożność poniesienia kosztów związanych z zajmowaniem lokalu mieszkalnego. Koszty te obejmują nie tylko koszty czynszu, lecz także inne opłaty eksploatacyjne obejmujące koszty prądu, gazu, energii cieplnej czy też wody. Utrzymanie mieszkania jest drogie, zwłaszcza dla osób uzyskujących niskie dochody. Prowadzi to często do powstania zadłużenia, stanowiącego zwykle główną przyczynę orzekania przez sądy eksmisji – wskazywał Stanisław Trociuk. Zastępca RPO podkreślił, że na tym tle szczególnie daje się zauważyć brak systemowych rozwiązań prawnych związanych z redukowaniem i spłacaniem zadłużenia, co w końcowym efekcie prowadzi do zwiększenia liczby osób zagrożonych utratą mieszkania, a także bezdomnością.

Forum Mieszkaniowe 2017 to wydarzenie adresowane do przedstawicieli samorządów, administracji rządowej, organizacji pozarządowych i biznesu, a także ekspertów zajmujących się różnymi aspektami polityki mieszkaniowej. Celem Forum jest przedstawienie dobrych praktyk w obszarze mieszkalnictwa realizowanych na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym. W wydarzeniu wzięli udział m.in. członkowie Komisji Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności, która działa przy RPO.