Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich jako uczestnik postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym złożył w latach 2017-2022 27 wniosków o wyłączenie od orzekania sędziów, którzy zostali wybrani przez Sejm do Trybunału Konstytucyjnego na już prawidłowo obsadzone stanowiska sędziowskie. Wszystkie te wnioski zostały oddalone.

Wadliwość wskazanych wyborów sędziów nie wynika z autonomicznej oceny Rzecznika Praw Obywatelskich, gdyż została potwierdzona w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (wyroki: z dnia 3 grudnia 2015 r., sygn. akt K 34/15, OTK z 2015 r. Nr 11/A, poz. 185; z dnia 9 grudnia 2015 r., sygn. akt K 35/15, Nr 11/A, poz. 186; z dnia 9 marca 2016 r., sygn. akt K 47/15, OTK-A z 2016 r., poz. 31; z dnia 11 sierpnia 2016 r., sygn. akt K 39/16, OTK-A z 2016 r.; postanowienie z dnia 7 stycznia 2016 r., sygn. akt U 8/15, OTK-A z 2016 r., poz. 1). Również Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał (wyrok z dnia 7 maja 2021 r. w sprawie Xero Flor sp. z o. o. przeciw Polsce, skarga nr 4907/18), że skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego z udziałem osób nieuprawnionych do orzekania nie spełnia wymogu „sądu ustanowionego ustawą” w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Kwestionując powołany wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz to, że to właśnie temu organowi powierzono rozpoznawanie wszelkich spraw dotyczących interpretacji i stosowania Konwencji, Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 listopada 2021 r. (sygn. akt K 6/21, OTK-A z 2022 r., poz. 9) stwierdził, że art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zakresie, w jakim pojęciem sądu obejmuje Trybunał Konstytucyjny i przyznaje Europejskiemu Trybunałowi Praw Człowieka kompetencję do oceny legalności wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego, jest niezgodny z polską Konstytucją. W ten sposób Trybunał Konstytucyjny zakwestionował wynikające z Konwencji i mające konstytucyjną rangę (art. 9 Konstytucji RP) zobowiązanie Państwa Polskiego do przestrzegania ostatecznych wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2021 r. nie uchyla wcześniejszych orzeczeń tego organu dotyczących wadliwości wyboru sędziów powołanych na już prawidłowo obsadzone stanowiska sędziowskie. Nie deroguje też, z uwagi na jednoznaczną treść art. 188 Konstytucji RP określającą granice właściwości Trybunału Konstytucyjnego, wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 7 maja 2021 r. (sprawa Xero Flor sp. z o. o. przeciw Polsce). Dlatego Rzecznik Praw Obywatelskich, opierając się na tym orzecznictwie, konsekwentnie podtrzymuje stanowisko, że sędziowie, którzy zostali wybrani przez Sejm na prawidłowo już obsadzone stanowiska sędziowskie, nie są uprawnieni do podejmowania czynności orzeczniczych. Jednakże z uwagi na to, że jego wnioski o wyłączenie od orzekania są konsekwentnie oddalane, nie zamierza składać dalszych wniosków dotyczących tej materii.