Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Pani Jadwiga ma zapłacić ogromny dług swoich rodziców, którzy nie płacili za mieszkanie – mimo że mieszkała z nimi jako osoba niepełnoletnia i nie miała wpływu na to, w jaki sposób rodzice realizując swoje zobowiązania.
• RPO składa skargę nadzwyczajną w sprawie sądowego nakazu zapłaty dowodząc, że doszło do bardzo poważnego naruszenia praw konstytucyjnych: prawa dziecka i prawa własności młodego obywatela

RPO zauważa, że zaskarżone orzeczenie niejako „premiuje” rodziców niewywiązujących się ze swoich prawnych obowiązków wobec dziecka (a przez to nierespektujących też zasad współżycia społecznego), ponieważ z uwagi na konstrukcję odpowiedzialności solidarnej, może prowadzić do „przerzucenia” odpowiedzialności za dług w całości na to dziecko, zwłaszcza gdy rodzice nie mają majątku ani dochodów, z którego mogłaby być prowadzona egzekucja.  Rzecznik wnosi skargę w przeświadczeniu, że zaskarżony nakaz zapłaty stanowi przykład orzeczenia sądowego obarczonego szczególnie poważnymi wadami

W sprawie tej chodzi o prawie 150 tys. zł, których miasto W. domagało się od państwa S. tytułem zaległego czynszu i opłat za media za mieszkanie komunalne zajmowane bez tytułu prawnego. Wśród członków rodziny była też pani Jadwiga, która właśnie skończyła 18 lat, a miasto uznało, że wszyscy mieszkający w tym lokalu powinni odpowiadać za długi solidarnie.

Sąd pięć lat temu na podstawie dokumentów z miasta wydał nakaz zapłaty właśnie dla całej rodziny. Uprawomocnił się on i zmienić go można tylko skargą nadzwyczajną.

Pani Jadwiga zwróciła się o to do Rzecznika Praw Obywatelskich. Tłumaczyła, że zadłużenie mieszkania jest wynikiem rażącej niedbałości jej rodziców. Wychowała się w domu, w którym w życiu codziennym obecny był alkohol, a wszelkie wartości i priorytety rodzinne były zaburzone. Nie wiedziała o zadłużeniu mieszkania, gdyż po uzyskaniu pełnoletności wyprowadziła się stamtąd. O sprawie sądowej długo nie wiedziała - listy sądowe kierowane do niej były odbierane przez osoby trzecie. W końcu za poradą radcy prawnego wymeldowała się z mieszkania, by uniknąć rosnącego zadłużenia.

We wniosku do RPO zwróciła uwagę, że część przypadającej na nią należności dotyczy okresu, kiedy była dzieckiem, a zatem powinna ponosić odpowiedzialności za ich zapłatę. Z tak ogromnym, niezawinionym przez siebie długiem nie jest w stanie rozpocząć samodzielnego życia.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich kluczem do rozpoznania tej  sprawy powinna być konstytucyjna wartość, jaką jest dobro dziecka (art. 72 Konstytucji). I to z uwzględnieniem tej wartości należy rozpoznawać przepisy dotyczące odpowiedzialności za czynsz. Dobro dziecka wymaga od podmiotów, które mają od niego pozycję silniejszą, m.in. tego, by nie obciążały go odpowiedzialnością za zachowania (działania/zaniechania dorosłych) oraz nie wyciągały wobec niego konsekwencji za stan rzeczy, na którego zaistnienie nie miały – bo i z racji wieku nie mogły – mieć wpływu. To na rodzicach spoczywa obowiązek wykonywania pieczy nad osobą dziecka oraz na zapewnieniu mu środków utrzymania.  

Z treści art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) wynika, że do zapłaty odszkodowania zobowiązane są osoby zajmujące lokal. Dla ustalenia, że osoba „zajmuje” lokal konieczne jest przypisanie tej osobie woli wykonywania tej czynności, tj. pozostawania - zamieszkiwania w danym lokalu. Lokal mieszkalny nie może być „zajmowany” bez woli osoby faktycznie pozostającej (mieszkającej) w tym lokalu. W odniesieniu do małoletnich nie można przypisać im woli pozostawania w danym lokalu.

Nałożenie na panią Jadwigę obowiązku zapłaty całej dochodzonej pozwem kwoty, obejmującej także okres, gdy była osobą małoletnią, stanowi też rażące naruszenie prawa materialnego w rozumieniu art. 89 § 1 pkt 2 u.s.n. tj. art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Zaskarżony nakaz zapłaty godzi w ponadto w prawa majątkowe pani Jadwigi. Objęcie ochroną konstytucyjną wszystkich praw majątkowych wynika z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji. Przepis ten stwarza konstytucyjną gwarancję ustanowienia procedur i środków prawnych zapewniających ochronę własności i innych praw majątkowych

Sytuacja prawna pani Jadwigi ukształtowana nakazem zapłaty nakładającym na nią obowiązek zapłaty całej dochodzonej pozwem kwoty, mimo iż jako osoba małoletnia nie miała obowiązku ponoszenia kosztów użytkowania lokalu, w którym zamieszkiwała wraz z rodzicami, niewątpliwie narusza też zasady bezpieczeństwa prawnego i podważa zaufanie obywateli do państwa i prawa.

Skargę RPO kieruje do Izby Cywilnej Sądu Najwyższego a nie do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, by wątpliwości dotyczące mandatu tej ostatniej Izby nie pogorszyły jeszcze i tak trudnej sytuacji pani Jadwigi.

IV.511.149.2018