Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Pomoc państwa w dożywianiu dzieci nie trafia do wszystkich potrzebujących. Objętych jest nią zaledwie około 13% uczniów między 6. a 18. rokiem życia. Takie wnioski wynikają z badania przeprowadzonego przez Group for Research in APlied w zakresie dostępu do pomocy w formie dożywiania realizowanego przez gminy na podstawie wieloletniego programu „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na lata 2014-2020 (Gazeta Wyborcza z 15 grudnia 2015 r. pt. „Dożywianie nie działa”). Z badań wynika również, że problemem jest obniżanie standardu wsparcia poprzez zmianę definicji dożywiania, które nie musi już oznaczać pełnowartościowego obiadu, a jedynie posiłek. Ponadto, dożywianie dzieci traktowane jest jako doraźna pomoc socjalna, a zdaniem ekspertów powinno być elementem wspierania rozwoju dziecka. Dlatego lepszym rozwiązaniem byłoby, w ocenie RPO, wprowadzenie programu dożywiania o charakterze powszechnym, dla wszystkich uczących się dzieci. Rzecznik zwrócił się w tej sprawie do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

W ocenie Ministerstwa badanie zobrazowało poziom wiedzy dyrektorów szkół na temat programu „Pomoc państwa w zakresie dożywiania”. Gdyby pytania takie zostały skierowane do ośrodków pomocy społecznej, to w ocenie resortu, informacja na temat realizacji programu i dostępu do niego byłaby inna.

Dożywianie dzieci oraz udzielanie pomocy w formie posiłku jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym określonym przepisami ustawy o pomocy społecznej. Natomiast ustanowiony w drodze uchwały Nr 221 Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2013 r. wieloletni program wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” ma za zadanie wspieranie finansowe tych zadań środkami budżetu państwa zapisanymi w ustawie budżetowej na rok 2016 oraz na kolejne lata do roku 2020. Utrzymano warunek uzależnienia pomocy w tej formie od podwyższonego do 150% kryterium dochodowym określonego w ustawie o pomocy społecznej (951 zł dla osoby samotnie gospodarującej i 771 zł na osobę w rodzinie). Nie zmienił się także udział środków własnych gminy w przewidywanym koszcie realizacji zadania - 40%, z możliwością zmniejszenia przez wojewodę do 20% kosztów.

Ponadto ośrodki pomocy dysponują narzędziem pozwalającym udzielić pomocy finansowej, w tym na zakup posiłków lub żywności niezbędnej do przygotowania posiłków na podstawie art. 41 ustawy o pomocy społecznej (tzw. specjalny zasiłek celowy udzielany w przypadku np. przekroczenia kryterium.). Dyrektor szkoły ma również możliwość udzielenia pomocy głodnemu dziecku, jeżeli wyraża ono chęć zjedzenia posiłku, bez konieczności ustalania sytuacji dziecka w drodze rodzinnego wywiadu środowiskowego.

W treści programu użyto wyrazu „posiłek” w celu zachowania analogii z przepisami ustawy o pomocy społecznej. W ramach programu opłacony może być jeden posiłek, tj. np. obiad składający się z dwóch lub trzech dań wydawanych w odstępie czasowym.

Jak wynika ze „Sprawozdania z realizacji programu za lata 2010 - 2013”, przyjętego na 84 posiedzeniu Sejmu RP VII Kadencji, średniorocznie z pomocy skorzystało 1.048.316 dzieci do 7 roku życia oraz uczniów do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej. W roku 2014 formami pomocy wynikającymi z programu objęto 939.030 dzieci do czasu podjęcia nauki w szkole podstawowej i do czasu ukończenia nauki w szkole ponadgimnazjalnej.

Komentarz Lesława Nawackiego – dyrektora zespołu prawa pracy i zabezpieczenia społecznego w Biurze Rzecznika:

W odpowiedzi, którą otrzymaliśmy z ministerstwa brakuje odniesienia się do kluczowego w tej sprawie postulatu, dotyczącego wprowadzenia programu dożywiania o charakterze powszechnym, a więc w oderwaniu od systemu pomocy społecznej. Postulat ten powinien być rozważony w toku podjętych w resorcie rodziny, pracy i polityki społecznej prac merytorycznych nad przygotowaniem nowego rozwiązania.