Biuletyn Informacji Publicznej RPO

5 października 2022 roku w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich odbyło się posiedzenie Komisji Ekspertów ds. Ochrony Zdrowia Psychicznego poświęcone sytuacji w psychiatrii dzieci i młodzieży oraz problemowi wzrastającej liczby samobójstw w tej grupie społecznej.

W posiedzeniu, które miało formę hybrydową, oprócz stałych członków komisji, uczestniczyli również zaproszeni goście: prof. dr hab. Agnieszka Gmitrowicz – Przewodnicząca Sekcji Naukowej Suicydologii Polskiej PTP, Wiceprzewodnicząca Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego, Kierownik Ośrodka Kształcenia Psychologów Klinicznych, wykładowca Psychopatologii Ekspresji w Polskim Instytucie Ericksonowskim; prof. Małgorzata Janas-Kozik – Kierownik Katedry Psychiatrii i Psychoterapii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Kierownik Oddziału Klinicznego Psychiatrii i Psychoterapii Wieku Rozwojowego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego posadowionego w Centrum Pediatrii im. Jana Pawła II w Sosnowcu i Pełnomocniczka Ministra Zdrowia ds. reformy psychiatrii dzieci i młodzieży; dr Aleksandra Lewandowska – Konsultantka Krajowa w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży oraz prof. Dominika Dudek – Prezes Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego; dr Tomasz Rowiński – Zastępca Dyrektora Instytutu Psychologii UKSW.

Spotkanie otworzyła zastępczyni rzecznika praw obywatelskich Hanna Machińska, która podkreśliła ogromną wagę zapewnienia młodym pacjentom dostępu do opieki psychiatrycznej w szczególności obecnie, gdy pomocy wymagają nie tylko polskie dzieci, ale również liczna grupa dzieci ukraińskich i romskich.

Samobójstwa dzieci i młodzieży

Prof. dr hab. Agnieszka Gmitrowicz zwróciła uwagę na konieczność monitorowania zachowań samobójczych. Mówiła, że nieprawidłowo wystawiane karty zgonu mogą zafałszowywać statystyki gromadzone przez Główny Urząd Statystyczny oraz Komendę Główną Policji. Podkreśliła, że aby informacje raportowane przez te podmioty były prawdziwe i oddawały skalę zjawiska samobójstwa w tej grupie wiekowej karty zgonu muszą uwzględniać wyjściową przyczynę śmierci. Zwróciła również uwagę na potrzebę współpracy szkół z Centrami Zdrowia Psychicznego dla dzieci i młodzieży oraz na konieczność szkolenia kadry medycznej i psychologicznej.

Efekty reformy

Informacje o aktualnej sytuacji w obszarze psychiatrii dzieci i młodzieży przedstawiła prof. dr hab. Małgorzata Janas-Kozik. Jako pełnomocnik Ministra Zdrowia oceniła, że wdrażana reforma już przynosi wymierne efekty w tym m.in. wzrost liczny porad udzielanych dzieciom i młodzieży w pierwszym poziomie referencyjnym. Przedstawiła również informacje o drugim poziomie referencyjnym, na którym mają funkcjonować dwa rodzaje placówek udzielających pomocy ambulatoryjnej – jedne z nich to wyłącznie poradnie, drugie to połączenie poradni z oddziałem dziennym.

Profilaktyka, skoordynowane leczenie

Konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży dr Aleksandra Lewandowska mówiła o znaczeniu działań profilaktycznych i potrzebie współpracy ze szkołami. Poinformowała o prowadzonych rozmowach z Ministerstwem Edukacji i Nauki i rozważanym pomyśle wdrożenia do szkół nowego przedmiotu dedykowanego zdrowiu. Podkreśliła też potrzebę kształcenia kadr.

Prof. Dominika Dudek zwróciła uwagę obecnych na potrzebę skoordynowania opieki psychiatrycznej z leczeniem uzależnień wśród dzieci i młodzieży oraz połączenia reformy psychiatrii dzieci i młodzieży z psychiatrią dorosłych w celu zapewnienia ciągłości leczenia pacjentów wchodzących w dorosłość.  Zaznaczyła równie, że leczenie dziecka wymaga również objęcia opieką jego rodziny.

O problemach z rozliczaniem świadczeń przez Narodowy Fundusz Zdrowia mówił dr. Tomasz Rowiński. Podkreślił również, że wdrażana reforma nie powinna ograniczać się tylko do opieki psychiatrycznej a powinna obejmować 3 współpracujące ze sobą sektory: pomoc społeczna, szkolnictwo i system ochrony zdrowia.

Dyskusja

Podczas dyskusji zwrócono uwagę na następujące zagadnienia:

• wypracowania standardów dotyczących pracy z dziećmi i młodzieżą,
• zatrudnianie w szkołach psychologów, 
• wsparcie finansowe na doszkalanie pedagogów i psychologów,
• finansowanie psychiatrii dla dzieci i młodzieży oraz dorosłych,
• dysproporcje w wysokości wynagrodzeń w sektorze publicznym i prywatnym,
• model zdrowienia i współpraca pomiędzy resortami: edukacji, zdrowia, rodziny, szkolnictwa wyższego i opieki społecznej,
• wsparcie rodziny dziecka w kryzysie.

Podsumowania spotkania dokonała Hanna Machińska oraz współprzewodniczący Komisji dr Marek Balicki i Piotr Mierzejewski, którzy podziękowali wszystkim za obecność oraz zapewniali, że Rzecznik będzie aktywnie podejmował starania na rzecz poprawy sytuacji w tym obszarze, gdyż brak spójnej polityki poszczególnych resortów pozbawia obywatela możliwości otrzymania kompleksowej pomocy.  Podkreślili również, że przebieg posiedzenia Komisji oraz wszystkie zgłaszane uwagi i postulaty zostaną poddane kompleksowej analizie.

Przyjęto również, że kolejne posiedzenie Komisji Ekspertów będzie dotyczyło kwestii przesłanek uzasadniających przyjęcie pacjenta do szpitala psychiatrycznego w trybie ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2020 r. poz.685) w kontekście potrzeby nowelizacji przepisów w tym zakresie.