Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Potrzeba pomocy dla osób chorujących psychicznie przybywających z objętej wojną Ukrainy jak i dla mieszkańców tego kraju
• Brak leków i personelu w szpitalach psychiatrycznych w Ukrainie utrudnia leczenie
• Apel o utworzenie „zielonego korytarza” w celu ewakuacji z terytorium Ukrainy osób z zaburzeniami psychicznymi

W dniu 17 marca 2022 r. odbyło się posiedzenie Komisji Ekspertów ds. Ochrony Zdrowia Psychicznego. Spotkanie, z uwagi na agresję Rosji na Ukrainę, poświęcone zostało przede wszystkim sytuacji i potrzebom osób chorujących psychicznie na terenie Ukrainy oraz przybywającym na terytorium RP. Druga część spotkania dotyczyła omówienia planów i założeń pracy Komisji Ekspertów po wznowieniu jej prac.

Na posiedzenie Komisji zostali zaproszeni goście specjalni:

Semen Gluzman – prezes Stowarzyszenia Psychiatrów Ukrainy, dyrektor Ukraińsko-Amerykańskiego Biura Praw Człowieka, działacz na rzecz praw człowieka, były dysydent i więzień polityczny,

Lidia Martynowa – przewodnicząca Ogólnoukraińskiej publicznej organizacji pacjentów i ich rodzin „Psychability”,

Yurij Zakał – wiceprezes Stowarzyszenia Psychiatrów Ukrainy, prezes Lwowskiego Stowarzyszenia Psychiatrów, zastępca Dyrektora Generalnego Lwowskiego Obwodowego Klinicznego Szpitala Psychiatrycznego.

Niestety z uwagi na prowadzone działania wojenne i brak prądu oraz dostępu do internetu do posiedzenia Komisji nie mógł dołączyć Semen Gluzman.

Posiedzenie otworzyła zastępczyni rzecznika praw obywatelskich Hanna Machińska, która przywitała uczestników oraz przybliżyła działania Rzecznika podejmowane w związku z konfliktem wojennym.

Jako pierwsza głos zabrała Lidia Martynowa, która przedstawiła członkom Komisji sytuację pacjentów szpitali psychiatrycznych w Ukrainie. Wskazała w szczególności, że szpitale w znacznej większości nie mogą obecnie zapewnić swoim pacjentom prawidłowego leczenia z uwagi na brak dostępu do leków, braki w zakresie personelu medycznego, jak również żywności i środków higieny osobistej. Lidia Martynowa podkreśliła również, że z częścią pacjentów, która została zwolniona ze szpitala, nie ma w ogóle obecnie kontaktu i nieznany jest ich los.

Yurij Zakał podziękował za już okazaną pomoc oraz zwracał uwagę członków Komisji na konieczność zabezpieczenia dostaw leków do szpitali ukraińskich. Apelował o stworzenie „zielonego korytarza” dla ewakuacji osób z zaburzeniami psychicznymi z miejsc niebezpiecznych.

Po wystąpieniach gości rozpoczęła się dyskusja nad możliwościami udzielania pomocy i wsparcia nie tylko szpitalom i pacjentom ukraińskim, ale również uchodźcom ukraińskim przybyłym do Polski. Eksperci zwracali uwagę na konieczność utworzenia kanałów zabezpieczających dostawy leków na Ukrainę oraz na potrzebę uproszczenia kwestii nostryfikacji uprawnień zawodowych, w szczególności psychologów oraz innych zawodów medycznych. Zwrócono również uwagę na konieczność podejmowania wobec uchodźców działań profilaktycznych, które powinny być realizowane nie tylko przez personel medyczny, ale również z wykorzystaniem studentów medycyny czy psychologii.

Eksperci wyrazili opinię, że przyjęta specustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. 2022 r. poz. 583) wymaga pilnej nowelizacji, bowiem jej przepisy nie gwarantują ochrony wszystkim potrzebującym.  Zwrócono również uwagę na potrzebę powołania Zespołu interdyscyplinarnego przez Prezesie Rady Ministrów, który w sposób kompleksowy opracowałby plan pomocy uchodźcom.

Druga części spotkania została poświęcona kwestii prac Komisji Ekspertów. Wizję prac Komisji przedstawił jej współprzewodniczący Marek Balicki, wskazując m.in.  na konieczność przeglądu, a następnie istotnej nowelizacji ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2020 r. poz. 685, dalej: u.o.z.p.), w szczególności w zakresie:

• przepisów regulujących zasady stosowania środków przymusu bezpośredniego,
• kwestii dotyczących zapewnienia pacjentom chorym psychicznie właściwej opieki medycznej w zakresie leczenia chorób somatycznych,
• zmiany w zakresie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego pacjenta bez jego zgody,
• zapobiegania dyskryminacji osób chorych psychicznie,
• zmian organizacyjnych i finasowania psychiatrii dzieci i młodzieży.

Następnie eksperci przedstawiali swoje propozycje, które powinny zostać uwzględnione w pracach Komisji, a dotyczyły one m.in. takich kwestii jak: ubezwłasnowolnienie, regulacja środków zabezpieczających w przepisach karnych oraz funkcjonowanie Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie.