Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Instytucja świadka koronnego została wprowadzona do polskiego systemu prawnego jako instrument mający na celu zapewnienie skutecznego zwalczania zorganizowanej przestępczości. Zastosowanie tej instytucji powoduje, że osoba, która sama współuczestniczyła w procederze przestępczym, jeżeli złamie zmowę milczenia i ujawni wszystko, co na ten temat wie, może liczyć nie tylko na brak odpowiedzialności karnej, ale też na ochronę ze strony państwa.

Taki swoisty kontrakt zawierany przez wymiar sprawiedliwości ze sprawcą czynu zabronionego jest jednak w praktyce rzadkością. O wiele częściej wymiar sprawiedliwości korzysta z instytucji tzw. „małego świadka koronnego” uregulowanej w art. 60 § 3 i 4 k. k. W tym przypadku skruszony przestępca nie jest całkowicie zwolniony z odpowiedzialności karnej, może jednak uzyskać nadzwyczajne złagodzenie kary, jeśli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące innych osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia.

Na tle stosowania instytucji tzw. „małego świadka koronnego” pojawia się jednak problem wiarygodności jego zeznań złożonych w toku postępowania karnego. Kwestia ta nabiera szczególnego znaczenia wówczas, gdy zeznania takiego świadka stanowią w istocie jedyny bezpośredni dowód popełnienia przestępstwa.

Czy zatem bilans stosowania instytucji małego świadka koronnego jest w ostatecznym rozrachunku dodatni, czy ujemny? Jakie praktyczne uwarunkowania winny mieć na uwadze organy ścigania, sądy i obrońcy w zetknięciu z tą instytucją? Jakie wreszcie można wprowadzić zmiany w jej funkcjonowaniu, by to funkcjonowanie polepszyć i usprawnić? 

Na te i inne pytania odpowiedzi szukali uczestnicy zorganizowanej przez Rzecznika Praw Obywatelskich konferencji pt. „Instytucja „małego świadka koronnego” - praktyka, kontrowersje, wyzwania”, która odbyła się w dniu 8 grudnia 2018 r.5 Konferencja zgromadziła licznych przedstawicieli świata nauki, a także praktyków – adwokatów, sędziów, prokuratorów. Niniejsza publikacja stanowi opracowanie naukowe i praktyczne problemów podniesionych podczas konferencji.