Biuletyn Informacji Publicznej RPO

15 października obchodzimy Dzień Solidarności z Uchodźcami. W tym dniu należy w szczególności przypominać o osobach, które uciekają ze swoich krajów pochodzenia w poszukiwaniu schronienia przed prześladowaniem.

Agencja ONZ ds. Uchodźców (UNHCR) poinformowała, że pod koniec 2021 r. na całym świecie ponad 89 milionów osób zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów z powodu konfliktów, przemocy, strachu przed prześladowaniami i łamaniem praw człowieka. 

Wojna w Ukrainie spowodowała, że ta liczba przekroczyła już 100 milionów osób. Oznacza to, że 1 na 78 osób na świecie została zmuszona do ucieczki - to dramatyczny kamień milowy, którego jeszcze dziesięć lat temu mało kto by się spodziewał.

– W tym kontekście warto pamiętać, że naszej solidarności potrzebują zarówno uchodźcy przybywający do Polski z objętej wojną Ukrainy, ale również osoby, które znajdują się na granicy polsko-białoruskiej – przypomina Marcin Wiącek.

– Rzecznik Praw Obywatelskich działa na rzecz wszystkich osób poszukujących ochrony międzynarodowej w Polsce niezależnie od tego z jakiego kraju pochodzą i w jakiej sytuacji prawnej się znajdują – zwraca uwagę Rzecznik w Dniu Solidarności z Uchodźcami.  

Działania RPO

W ostatnim czasie Rzecznik wielokrotnie występował w obronie praw uchodźców przebywających na terytorium Polski.

• Na rzecz osób przebywających na granicy polsko-białoruskiej

  15 września 2022 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku wydał wyrok w sprawie zawrócenia do linii granicy państwowej siedmioosobowej rodziny z Iraku na podstawie tzw. rozporządzenia granicznego. Sąd uwzględnił skargi RPO i pełnomocnika cudzoziemców i wydał wyrok korzystny dla uchodźców. W uzasadnieniu podzielił wszystkie argumenty przedstawione przez Rzecznika i m.in. uznał rozporządzenie graniczne za niekonstytucyjne, ponieważ dotyczy spraw uregulowanych już w ustawach i zostało wydane z przekroczeniem delegacji ustawowej. Wskazał że procedura zawracana cudzoziemców do granicy godzi w prawo cudzoziemców do ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową (status uchodźcy), a tym samym narusza art. 56 ust. 2 Konstytucji RP i art. 18 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, które prawo to gwarantują.

  RPO od wejścia w życie tych przepisów, w swoich wystąpieniach generalnych kierowanych m.in. do Komendy Głównej Straży Granicznej i MSWiA, wskazywał, że wprowadzona w rozporządzeniu granicznym procedura pushbacków jest niezgodna z prawem krajowym i międzynarodowym.

• Na rzecz osób, które zostały umieszczone w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców i ubiegają się o ochronę międzynarodową

  Jednym z działań Biura RPO na rzecz cudzoziemców przebywających w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców były postępowania wyjaśniające w sprawach protestów inicjowanych przez przebywające w nich osoby. Główną przyczyną protestów był przedłużający się czas rozpatrywania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej na terytorium RP i powodowany tym długi czas pobytu w ośrodkach.

  W wystąpieniu do szefa Urzędu ds. Cudzoziemców w sprawie usprawnienia rozpatrywania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej RPO wskazywał, że przedłużająca się izolacja przekłada się na stan psychiczny i zdrowie osób w ośrodkach, które pozostają w poczuciu niepewności co do swej sytuacji prawnej i życiowej. A wśród nich są również osoby, które mogły doświadczyć traumatycznych przeżyć przed przybyciem do Polski.

  Regularne wizytacje w strzeżonych ośrodkach przeprowadzają też Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur oraz Zespół ds. Równego Traktowania BRPO.

• Na rzecz uchodźców z Ukrainy

  Rzecznik wielokrotnie zabierał głos w związku z osobami, które uciekają do Polski przed wojną w Ukrainie. Wskazywał między innymi na trudności uchodźców przy ponownym wjeździe do Polski po powrocie do Ukrainy i braku dokumentów pobytowych osób objętych ochroną czasową.

  Kilkukrotnie sygnalizował też właściwym organom kwestie związane z zakwaterowaniem uchodźców z Ukrainy oraz koniecznością zapewnienia im odpowiedniej specjalistycznej opieki. Zwłaszcza dla grup szczególnie wrażliwych.