Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar z najwyższym niepokojem przyjmuje bezprzykładne ataki i publicznie wyrażone oskarżenia Rzecznika Praw Dziecka Mikołaja Pawlaka oraz innych przedstawicieli władz państwowych dotyczące sprawy małej Ines. Z ubolewaniem stwierdza, że tzw. obrońcy dziecka kierują się motywami politycznymi i traktują je jako własność państwa, ignorując prawa ojca, jedynego żyjącego i prawowitego rodzica.

Rzecznik Praw Obywatelskich podjął sprawę małej Ines w grudniu 2019 r. w oparciu o wniosek Ambasadora Belgii w Polsce. Wynikało z niego, że wbrew prawomocnym orzeczeniom sądowym dziewczynka, której jedynym obecnie prawnym opiekunem jest jej biologiczny ojciec – obywatel Belgii, z zawodu lekarz – jest niezgodnie z prawem przetrzymywana przez babcię (matkę zmarłej mamy dziewczynki).

Rzecznik Praw Obywatelskich podjął w tej sprawie postępowanie wyjaśniające – zgodnie z kompetencjami, jakie przyznaje mu ustawa o RPO. Ustawa ta nie nakłada na niego obowiązku, aby korzystanie ze swoich uprawnień konsultował czy uzgadniał z Rzecznikiem Praw Dziecka. Jedyną przesłanką podjęcia działania przez RPO jest „powzięcie wiadomości wskazującej na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela, w tym zasady równego traktowania”.

Postępowanie wyjaśniające doprowadziło do ustalenia, że w sprawie tej zostały wydane prawomocne (a więc ostateczne) orzeczenia sądowe (zarówno sądu belgijskiego na podstawie przepisów obowiązujących w Belgii, a więc w kraju, w którym dziewczynka miała miejsce stałego pobytu przed jej bezprawnym zabraniem przez matkę do Polski), jak i sądu polskiego (sądów dwóch instancji), na mocy których ojciec dziewczynki (jedyny jej żyjący rodzic) ma pełnię władzy rodzicielskiej i dziewczynka ma powrócić pod jego opiekę.

Czynione przez matkę i babkę dziecka, a także przez prokuraturę próby zmiany postanowienia polskiego sądu, nakazującego wydanie dziecka jego ojcu, nie powiodły się – sąd nie znalazł podstaw do zmiany swego rozstrzygnięcia. Aktualnie nie toczy się w Polsce żadne postępowanie sądowe, którego stroną byłaby babcia dziewczynki, a które dawałoby asumpt do uznania, że sprawowana przez nią faktyczna opieka pozostaje w zgodzie z prawem i obowiązującymi rozstrzygnięciami sądowymi.

Prawomocne i wiążące zarówno strony, jak i sądy oraz organy państwowe (art. 365 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego) postanowienie nie zostało wykonane, ponieważ babcia dziewczynki ukrywała się i dopiero działania Policji doprowadziły do ustalenia jej miejsca pobytu w czerwcu br. Podjęta przez kuratora sądowego zgodnie z obowiązującymi przepisami próba realizacji nakazu sądu nie powiodła się, m.in. dlatego, że interwencję na miejscu czynności podjęli przedstawiciele Rzecznika Praw Dziecka oraz Ministerstwa Sprawiedliwości.

Rzecznik Praw Obywatelskich przeanalizował argumentację, jaką kierował się polski sąd, wydając orzeczenie nakazujące matce dziecka jego wydanie ojcu. Z ustaleń sądu nie wynikało, aby powrót dziecka pod opiekę ojca – który co należy podkreślić: nigdy nie został pozbawiony praw rodzicielskich – zagrażało dobru dziecka. Sąd wszechstronnie rozważył cały zgromadzony materiał dowodowy i uznał, że należy przywrócić relacje rodzinne, jakie istniały zanim dziecko zostało bezprawnie zabrane z miejsca swojego stałego pobytu.

Niestety – na skutek niezastosowania się do prawomocnych orzeczeń przez matkę dziecka, a po jej śmierci w listopadzie 2019r. przez babkę dziewczynki, obecnie tak trudno jest wykonać orzeczenie sądu – działając metodą faktów dokonanych – mama i babcia doprowadziły do tego, że dziewczynka ojca nie pamięta, nie mówi w jego języku i przywiązała się do swoich obecnych faktycznych (choć nie prawnych) opiekunów.

Obecnie – pomimo że zgodnie z prawem wyłącznie sąd ma prawo rozsądzić zaistniały spór – i to uczynił kierując się dobrem dziecka – inne osoby i organy państwowe, nie będąc do tego uprawnione, próbują ferować rozstrzygnięcia i oceniać, co jest najlepsze dla dziecka. Pomimo że sąd zważył wszystkie wartości i rację stron konfliktu oraz wydał rozstrzygnięcie kierując się dobrem dziecka – próbuje się to orzeczenie podważyć, de facto metodami pozaprawnymi przy użyciu nie zawsze uczciwej argumentacji.

Budzi to oczywisty sprzeciw Rzecznika Praw Obywatelskich, ponieważ zgodnie z Konstytucją wymiar sprawiedliwości w Rzeczpospolitej Polskiej sprawują sądy, zaś prawo do realizacji prawomocnego orzeczenia sądowego stanowi element prawa do sądu, zagwarantowanego zarówno w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jak również w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Kierując się tymi właśnie wskazaniami, Rzecznik Praw Obywatelskich skierował tak skrytykowane przez RPD i Ministerstwo Sprawiedliwości pismo do Sądu Rejonowego w Radomiu (na terenie jego właściwości Policja odnalazła dziecko), prosząc o podjęcie „wszelkich możliwych czynności procesowych celem umożliwienia realizacji” wciąż obowiązującego orzeczenia polskiego sądu, nakazującego wydanie dziecka jego ojcu.

Rzecznik, kierując powyższe pismo do Sądu, miał również na uwadze sytuację, jaka miała miejsce 17 czerwca 2020 r., kiedy to zostały przez kuratora sądowego podjęte czynności celem odebrania dziecka od babci (zgodnie z nakazem wynikającym z orzeczeń sądowych), ale na skutek interwencji przybyłych na miejsce przedstawicieli obu ww. organów, kurator czynności tych zaniechał.  W ocenie Rzecznika to właśnie na kuratora sądowego został wówczas wywarty – w sposób nieznajdujący oparcia w przepisach – nacisk ze strony organów władzy publicznej.

Z doniesień prasowych wynika, że w ubiegłym tygodniu – a więc dopiero po wydarzeniach z 17 czerwca - Prokurator Generalny wniósł skargę nadzwyczajną od orzeczenia nakazującego wydanie dziewczynki ojcu. Treść tej skargi nie jest znana Rzecznikowi Praw Obywatelskich, należy jednak zaznaczyć, że samo wniesienie takiej skargi nie wstrzymuje wykonalności zaskarżonego rozstrzygnięcia.