Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel został obwiniony o kradzież alkoholu wartości 34 zł. Sąd ukarał go miesiącem prac społecznych
• Byłaby to zwykła sprawa o drobne wykroczenie, jakich wiele co dzień badają sądy, gdyby nie doszło w niej do rażącego naruszenia prawa
• Mężczyzna nie został bowiem nawet przesłuchany, bo policja nie wysłała mu wezwania pod właściwy adres – przekazanego wcześniej pod błędny
• Sąd ukarał go zaś w przewidzianym dla spraw oczywistych trybie nakazowym, w którym obwiniony musi być jednak wcześniej przesłuchany oraz poznać zarzut

Rzecznik Praw Obywatelskich złożył kasację do Sądu Najwyższego na korzyść obywatela. Zaskarżył uznanie sądu, że okoliczności czynu i wina nie budzą wątpliwości (co jest warunkiem dopuszczalności trybu nakazowego). Rzetelna ocena tych okoliczności nie była jednak w ogóle możliwa, skoro mężczyzna w toku czynności wyjaśniających policji nie był ani skutecznie wezwany na przesłuchanie, ani nie został powiadomiony, co mu się zarzuca. W efekcie nie zapewniono mu prawa do złożenia wyjaśnień.

Mieszkaniec woj. kujawsko-pomorskiego został obwiniony o kradzież w 2016 r. ze sklepu spożywczego butelki wódki i piwa o łącznej wartości 34,75 zł. Jest to wykroczenie zagrożone karą aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. 

Sąd rejonowy uznał mężczyznę za winnego wykroczenia wyrokiem wydanym w trybie nakazowym. Wymierzył mu karę miesiąca ograniczenia wolności, zobowiązując do 20 godzin nieodpłatnej pracy społecznej.

W ocenie RPO wyrok zapadł z rażącym naruszeniem prawa procesowego - art. 93 § 2 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Zgodnie z nim orzekanie w postępowaniu nakazowym (zastrzeżonym dla najbardziej oczywistych przypadków) może nastąpić, jeżeli okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości, z uwzględnieniem jego wyjaśnień i innych dowodów zebranych w postępowaniu wyjaśniającym. Wyrok w tym trybie zapada bez rozprawy i bez wzywania obwinionego.

- Za wykluczone należy przyjąć rozpoznawanie sprawy w postępowaniu nakazowym, gdy czynności wyjaśniające, których przeprowadzenie ma charakter obligatoryjny, nie spełniły podstawowych wymogów – głosi kasacja. Ocena okoliczności popełnienia czynu i winy jest bowiem możliwa dopiero po przeprowadzeniu tych czynności w minimalnym, wymaganym zakresie. A przesłuchanie danej osoby na tym etapie ma znaczenie kluczowe. Wynika to już z ustawowego zakazu występowania przez oskarżyciela o skazanie bez rozprawy osoby, która  nie została przesłuchana (art. 58 § 1 Kpw).

Nie sposób zaś przyjąć, aby obwiniony został skutecznie wezwany. Był on dwa razy bezskutecznie powiadamiany pod adresem wskazanym przez świadka - gdzie nie przebywał. Potem policja ustaliła, że obwiniony mieszka gdzie indziej. Nie podjęła już jednak żadnych czynności w celu doręczenia wezwania pod tym adresem. W efekcie wyrok zapadł w sytuacji, gdy zgromadzony materiał nie dawał podstaw do przyjęcia, że obwiniony został choćby powiadomiony o treści zarzutu.

W kasacji RPO wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku i zwrot sprawy sądowi rejonowemu do ponownego rozpoznania. Nie doszło bowiem jeszcze do przedawnienia karalności wykroczenia (termin to 3 lata).

II.511.357.2017