Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Z uwagi na skomplikowaną sytuację prawną osób bezpaństwowych, nie jest łatwe oszacowanie, ile osób nie posiadających żadnego obywatelstwa przebywa w Polsce. Według różnych danych szacunkowych w Polsce przebywa od około 800 do 2000 bezpaństwowców.

Mimo stosunkowo niewielkiej grupy takich osób, dla zagwarantowania im możliwości korzystania z podstawowych praw człowieka i wypełnienia przez Polskę regulacji międzynarodowych, niezbędne są odpowiednie zmiany w polskim prawie. Osoby nieposiadające obywatelstwa nie mają możliwości podjęcia legalnego zatrudnienia na terenie Polski, nie mogą korzystać z pomocy społecznej czy świadczeń Narodowego Funduszu Zdrowia, nie mają także możliwości uzyskania dokumentu uprawniającego do podróży oraz zawarcia związku małżeńskiego. Obecnie w celu zalegalizowania pobytu możliwe jest skorzystanie z dwóch dostępnych procedur: uzyskania statusu uchodźcy lub postępowania legalizacyjnego. Obowiązujące przepisy dotyczące uzyskania statusu uchodźcy i inne umożliwiające zalegalizowanie pobytu nie są dostosowane do specyficznej sytuacji osób bezpaństwowych. Z tego względu istotne jest wprowadzenie odrębnej procedury identyfikacji bezpaństwowca zwłaszcza, że możliwość uzyskania statusu osoby bezpaństwowej obowiązuje w innych krajach Unii Europejskiej. Rzecznik Praw Obywatelskich z zadowoleniem przyjęła informację zawartą w piśmie Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych z dnia 13 maja 2014 r. o trwających pracach nad ratyfikacją Konwencji o ograniczeniu bezpaństwowości z 1961 r. Niemniej jednak, niepokojące jest stwierdzenie o braku zasadności dla podejmowania prac legislacyjnych w zakresie przystąpienia Polski do Konwencji o statusie bezpaństwowców z 1954 r. Obie Konwencje zawierają niezwykle ważne i potrzebne uregulowania dotyczące statusu bezpaństwowców.

Polska jest jednym z niewielu państw, które nie ratyfikowały tych dokumentów międzynarodowych. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o przedstawienie stanowiska na temat poruszonych problemów.