Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymuje wnioski kwestionujące zakres podmiotowy stosowania ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Ustawodawca w katalogu osób uprawnionych do ubiegania się o odszkodowanie pominął osoby, które były obywatelami Polski i zginęły podczas walki o jej niepodległość. Ich działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego została rozpoczęta na terytorium Polski, ale następnie wskutek przesunięcia granic była już kontynuowana po 1946 r. poza terytorium państwa polskiego.

Mając na uwadze, że osoby te walczyły na rzecz niepodległości naszego kraju i w związku z tym poniosły śmierć, nieuzasadnione jest pozostawianie ich poza zakresem osób uprawnionych do odszkodowania. O ile bowiem przesłankę miejsca zamieszkania można uznać za uzasadnioną wobec osób, które były represjonowane i same składają wniosek o odszkodowanie, o tyle w odniesieniu do osób, które poniosły śmierć wskutek represji radzieckich organów ścigania za walkę o niepodległy byt Państwa Polskiego, a mieszkały i zmarły na terenach, które Polska utraciła w lutym 1946 r., przesłanka miejsca zamieszkania jest nieracjonalna, nadmierna i powoduje faktyczne wykluczenie możliwości dochodzenia roszczeń przez osoby najbliższe dla osób represjonowanych. Biorąc pod uwagę ówczesne realia polityczne, represjonowani nie mieli możliwości zmiany miejsca zamieszkania. Przyjęte rozwiązanie może budzić wątpliwości z punktu widzenia konstytucyjnych zasad zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa, a także równości. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o poinformowanie o zajętym stanowisku.