Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Jest szansa, że po 20 latach będą wreszcie przepisy o dopuszczalnym stężeniu w powietrzu szkodliwych dla zdrowia substancji chemicznych w pomieszczeniach dla ludzi
• Od kilku lat upomina się o to Rzecznik Praw Obywatelskich. Wskazuje, że chodzi o konstytucyjne prawa do życia i zdrowia (art. 38 i 68 Konstytucji RP)
• Resort inwestycji i rozwoju odpowiedział RPO, że jego postulaty zostaną uwzględnione podczas prac nad nowelizacją Prawa budowlanego

Ludzie skarżą się RPO, że nie mogą skutecznie walczyć ze szkodliwymi substancjami. Nie ma bowiem podstawy prawnej, aby chronić się przed szkodliwym dla zdrowia przekroczeniem stężeń i natężeń czynników wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi. Dlatego Państwowa Inspekcja Sanitarna nie może skutecznie interweniować, a sądy administracyjne wydają orzeczenia niekorzystne dla zdrowia obywateli.

12 marca 1996 r. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej wydał wprawdzie zarządzenie w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi. Nie może ono jednak stanowić podstawy prawnej rozstrzygania o prawach i obowiązkach obywateli. Konstytucja, która weszła w życie 17 października 1997 r., określiła dwuletni termin na ustalenie przez Radę Ministrów, które z zarządzeń sprzed jej wejścia w życie wymagają zastąpienia przez rozporządzenia. Po tym terminie zarządzenia co prawda nie utraciły mocy, ale przestały być źródłem prawa powszechnie obowiązującego.

W jednej ze zgłoszonych Rzecznikowi spraw powiatowy inspektor sanitarny zarządził unieruchomienie części pralni chemicznej, która stwarzała zagrożenie dla zdrowia mieszkańców lokalu powyżej. Decyzję uchylił jednak Wojewódzki Sąd Administracyjny z braku podstaw prawnych.

RPO o problemie informował w 2016 r. Ministra Zdrowia. Wskazywał na pilną konieczność dostosowania formy prawnej zarządzenia ministra z 1996 r. do katalogu źródeł powszechnie obowiązującego prawa. Wnosił ponadto rozszerzenie katalogu czynników szkodliwych dla zdrowia o substancje chemiczne, których szkodliwość stwierdzono w ostatnich 20 latach.

Resort odpowiedział, że art. 11 ust. 1 ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, na której mocy minister zdrowia zobowiązany jest określić rozporządzeniem dopuszczalne stężenia, nie spełnia wymogów Konstytucji RP. Minister dodał, że w 2011 r. w Głównym Inspektoracie Sanitarnym podjęto prace legislacyjne w sprawie, ale ich nie sfinalizowano z uwagi na koncepcję kompleksowego ujęcia problematyki budowlanej w projekcie ustawy Kodeks urbanistyczno-budowlany (KUB).  W grudniu 2016 r. GIS wystąpił do Ministra Infrastruktury i Budownictwa o rozważenie uzupełnienia projektu KUB o zagadnienia stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia. Jak podały media, prace nad projektem KUB  jednak zawieszono.  

Tymczasem sprawa wymaga pilnej interwencji ustawodawcy. Chodzi o  ważną wartość konstytucyjną, jaką jest ochrona życia (art. 38 Konstytucji RP) i zdrowia ludzkiego (art. 68 Konstytucji RP). Według RPO w tej sytuacji iluzoryczna staje się możliwość wypełniania obowiązków państwa w tym zakresie. - Zaniepokojenie budzi ponad 20-letnie zaniechanie ustawodawcy w sprawie - stwierdził RPO. We wrześniu 2018 r. zastępca RPO Stanisław Trociuk zwrócił się do ministra Jerzego Kwiecińskiego o pilną  inicjatywę legislacyjną.

- Uprzejmie informuję, iż w Ministerstwie rozpoczęły się prace nad nowelizacją ustawy - Prawo budowlane, w ramach których art. 11, zawierający upoważnienie do wydania ww. aktu wykonawczego, zostanie uzupełniony o stosowne wytyczne – odpowiedział 10 października 2018 r. RPO wiceminister Artur Soboń.

Dodał, że 1 października Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju zwróciło się z prośbą do resortu zdrowia o współpracę i przekazanie ewentualnych propozycji uzupełnienia przedmiotowego przepisu ustawy.

IV.7000.44.2015