Biuletyn Informacji Publicznej RPO

6 grudnia sejmowa Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka rozpatrywała wnioski i poprawki zgłoszone w czasie II czytania do prezydenckich projektów ustaw o Sądzie Najwyższym oraz Krajowej Radzie Sądownictwa.  

Trzecie czytanie projektów ustaw, czyli głosowanie nad zgłoszonymi poprawkami oraz nad całym projektem ustawy ma się odbyć w Sejmie 8 grudnia 2017 r.

Krótka ocena:

1. Negatywnie ocenić należy tryb prac w Komisji - nagłe zwołanie posiedzenia w godzinach wieczornych uniemożliwiło wzięcie udziału w posiedzeniu podmiotom zainteresowanym. Uniemożliwiano lub ograniczano wypowiedzi. Poprawki zostały doręczone tuż przed posiedzeniem. Uniemożliwiono zadawanie pytań posłom. To wszystko ocenić należy negatywnie.
2. Pozytywnie odnieść należy się do wycofania się z pomysłu przyznania kompetencji wskazywania kandydatów do KRS również prokuratorom, których obowiązuje zasada hierarchicznego podporządkowania Prokuratorowi Generalnemu pełniącego jednocześnie funkcję Ministra Sprawiedliwości. Była to propozycja zwiększająca ryzyko wpływu władzy wykonawczej na władzę sądowniczą, która słusznie została usunięta.
3. Co do zasady jednak, poprawki zarekomendowane przez Komisję do przyjęcia (niemal wyłącznie poprawki PiS, przyjęto jedną poprawkę PO) zmierzają do dalszego pogłębienia zależności władzy sądowniczej od władzy wykonawczej. Tytułem przykładu wskazać należy chociażby na  zmianę polegającą na tym, że Prezydent RP określając po raz pierwszy regulamin SN nie musi zasięgać opinii Kolegium SN (naruszenie autonomii Sądu Najwyższego i zasady niezależności sądownictwa poprzez nadmierną ingerencję władzy wykonawczej we władzę sądowniczą).
4. Wskazać przy tym trzeba, iż poprawki, które nie zostały zarekomendowane pozytywnie, zmierzały w kierunku zapewnienia środowisku sędziowskiemu autonomii decyzyjnej we wskazywaniu swoich przedstawicieli do KRS (propozycje KP Nowoczesna dotyczące przywrócenia możliwości wskazywania kandydatów do KRS przez zgromadzenia ogólne sądów różnych rodzajów), bądź też do wybierania kandydatów do KRS spośród sędziów przez obywateli (KP  Kukiz’15) przy uwzględnieniu potrzeby reprezentacji w Radzie sędziów poszczególnych rodzajów i szczebli sądów (KP  Kukiz’15). Ponadto poprawki te miały na celu również niedopuszczenie do przerwania kadencji obecnych członków KRS będących sędziami, co ma nastąpić zgodnie z założeniami zawartymi w projektach przedstawionych przez Prezydenta RP.

Wyliczenie poprawek:

Najważniejsze poprawki zaproponowane przez klub Prawo  i Sprawiedliwość, które zostały rekomendowane przez Komisję do przyjęcia:

dotyczące Sądu Najwyższego

1. doprecyzowanie, że od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie, może być wniesiona skarga nadzwyczajna (proponowany art. 89 § 1 projektu ustawy);
2. doprecyzowanie, że w przypadku uwzględnienia skargi nadzwyczajnej, Sąd Najwyższy uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części (proponowany art. 91 w § 1 projektu ustawy);
3. wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą Prezydent RP, po zasięgnięciu opinii Kolegium Sądu Najwyższego, określi, w drodze rozporządzenia, regulamin Sądu Najwyższego, z zastrzeżeniem, że nie byłoby to konieczne przy wydawaniu pierwszego takiego regulaminu (proponowany art. 112 projektu ustawy);
4. wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą sprawy wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, rozpatrywane przez Izbę Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych oraz Izbę Wojskową przejmują i prowadzą izby właściwe tj. Izba Cywilna, Izba Karna, Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (proponowany art. 133 § 3 projektu ustawy);
5. wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą Sędzia Sądu Najwyższego nie może pozostawać w innym stosunku służbowym lub podejmować dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia w charakterze pracownika naukowo-dydaktycznego, dydaktycznego lub naukowego u jednego pracodawcy, w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy, o ile nie utrudnia to pełnienia obowiązków sędziego Sądu Najwyższego (proponowany art. 44 ustawy o SN);
6. wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą wysokość rekompensaty dla ławników Sądu Najwyższego biorących udział w rozpoznawaniu spraw w Sądzie Najwyższym, za 1 dzień pełnienia obowiązków ławnika w Sądzie Najwyższym, wynosi 5% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku kalendarzowym (proponowany art. 68 § 3 ustawy o SN);

dotyczące Krajowej Rady Sądownictwa

1. usunięcie z projektu ustawy możliwości zgłaszania kandydatów do KRS przez prokuratorów, adwokatów, radców prawnych czy notariuszy              - pozostawienie tej kompetencji jedynie dla grupy co najmniej 25 sędziów, z wyłączeniem sędziów w stanie spoczynku (proponowany art. 11a w ust. 2 pkt 2 ustawy o KRS);  
2. poprawka przewidująca, że wspólna kadencja nowych członków Rady wybranych spośród sędziów rozpoczyna się z dniem następującym po dniu, w którym dokonano ich wyboru (proponowany art. 9a w ust. 3 ustawy o KRS);
3. poprawka dotycząca sposobu sporządzenia i przekazania informacji obejmującej dorobek orzeczniczy kandydata na członka KRS wybieranego spośród sędziów, w tym doniosłe społecznie lub precedensowe orzeczenia, i istotne informacje dotyczące kultury urzędowania, przede wszystkim ujawnione podczas wizytacji i lustracji (proponowany art. 11 ust. 6 i 7 ustawy o KRS);
4. poprawka wprowadzająca możliwość wyłączenia transmisji obrad KRS za pośrednictwem Internetu w całości lub części, jeżeli jawność mogłaby prowadzić do ujawnienia informacji podlegających ochronie na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych lub naruszyć ważny interes prywatny przez ujawnienie danych, o których mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (proponowany art. 20 w ust. 1 ustawy o KRS);
5.  poprawka przewidująca, że członkami zespołu wyznaczonego w celu przygotowania sprawy indywidualnej do rozpatrzenia na posiedzeniu Rady nie mogą być wyłącznie sędziowie lub posłowie i senatorowie (proponowany art. 1 w pkt 10 lit. b ustawy o KRS);
6.  wprowadzenie nowego przepisu do ustawy o KRS, zgodnie z którym sprawy indywidualne dotyczące powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego albo asesora sądowego wszczęte i niezakończone podjęciem przez KRS uchwały przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, KRS rozpatruje ponownie na podstawie nowo uchwalonych przepisów o KRS (proponowany art. 7a ustawy o KRS);
7. poprawka przewidująca, że dotychczasowy regulamin KRS zachowuje moc do dnia wejścia w życie nowego regulaminu KRS, jednak nie dłużej niż przez okres 12 miesięcy (proponowany art. 7b ustawy o KRS).
8. wskazanie, że w zakresie nieuregulowanym przepisami ustawy do skargi nadzwyczajnej, w tym postępowania w sprawie tej skargi, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące skargi kasacyjnej oraz przepisy Kodeksu postępowania karnego dotyczące kasacji (proponowany art. 95 ustawy o KRS).

Najważniejsze poprawki zaproponowane przez opozycję (Nowoczesna, PO, Klub Kukiz 15, UED), które zostały rekomendowane do odrzucenia przez Komisję:

dotyczące Sądu Najwyższego

KP Platforma Obywatelska, KP Nowoczesna oraz Unia Europejskich Demokratów wnioskowała za odrzuceniem projektu ustawy o Sądzie Najwyższym.

Ponadto wskazane kluby przedstawiły następujące poprawki:

1. propozycja wnoszenia skargi nadzwyczajnej również za pośrednictwem Prezydenta RP (proponowany  art. 89 § 2 ustawy o SN) (KP PO);
2. propozycja możliwości wniesienia skargi nadzwyczajnej przez posłów i senatorów (proponowany  art. 89 § 2a i 2b ustawy o SN) (KP Kukiz’15);
3. propozycja utworzenia przy Sądzie Najwyższym instytucji Rzecznika Sprawiedliwości Społecznej, stojącego na straży praworządności oraz ochrony praw uczestników postępowań sądowych zakończonych prawomocnym orzeczeniem, które nie może być wzruszone w trybie przewidzianym w ustawach o postępowaniach sądowych z uwagi na upływ terminów do wniesienia kasacji albo skargi kasacyjnej bądź ich niedopuszczalność (proponowany rozdział 2a  ustawy o SN) (KP Kukiz’15);
4. propozycja wprowadzenia roszczenia zwrotnego Skarbu Państwa do sędziego, który swoim bezprawnym działaniem lub zaniechaniem spowodował konieczność wypłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia -  w razie naprawienia szkody lub wypłacenia zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną w wyniku przewinienia dyscyplinarnego polegającego na rażącym i oczywistym naruszeniu prawa, stwierdzonego prawomocnym wyrokiem sądu dyscyplinarnego (proponowany  art. 76a ustawy o SN)(KP Kukiz’15);
5. propozycja wyłączenia Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego przepisem nakazującym  przejście w stan spoczynku po ukończeniu 65 roku życia (proponowany  art. 111 § 4 ustawy o SN)(KP Kukiz’15).

dotyczące Krajowej Rady Sądownictwa

• poprawka przewidująca, że dokonując wyboru kandydatów do KRS spośród sędziów Sejm uwzględnia potrzebę reprezentacji w Radzie sędziów poszczególnych rodzajów i szczebli sądów (proponowany art. 9a ust. 2) (KP Kukiz’15);
• poprawka przewidująca wykreślenie z projektu:

- przepisów odnoszących się do sposobu wyboru kandydatów do KRS spośród sędziów  większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, na wspólną czteroletnią kadencję;

- przepisów odnoszących się do podmiotów uprawnionych do zgłoszenia kandydata na członka Rady;

- przepisów uchylających dotychczasowe przepisy zawarte w ustawie o KRS odnoszące się do wyboru swoich przedstawicieli do KRS przez zgromadzenia ogólne sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych oraz apelacyjnych;

- przepisów uchylających dotychczasowe przepisy zawarte w ustawie o KRS przewidujące, że mandat wybranego członka Rady wygasa przed upływem kadencji w razie wygaśnięcia mandatu posła albo senatora (KP Nowoczesna).

• poprawka przewidująca, że wyznaczając zespół wyznaczony w celu przygotowania sprawy indywidualnej do rozpatrzenia na posiedzeniu Rady Przewodniczący Rady zawiadamia wszystkich, niewchodzących w skład zespołu, członków Rady o jego powołaniu oraz informuje o sprawach indywidualnych przekazanych zespołowi w celu przygotowania ich do rozpatrzenia na posiedzeniu Rady (KP Nowoczesna);
• propozycja polegająca na tym, że jeżeli Sejm nie wybierze na wspólną czteroletnią kadencję piętnastu członków Rady, wybieranych spośród sędziów większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów albo wybierze mniej niż piętnastu członków Rady, wyboru na wolne stanowiska członków Rady dokonuje się w wyborach powszechnych 
• (KP Kukiz’15);
• propozycje wykreślenia z projektu art. 2,4,5,6 przewidujące m.in. uchylenie  kompetencji zgromadzeń sędziów Sądu Najwyższego, sądów wojskowych oraz administracyjnych do wyboru swoich przedstawicieli do KRS (KP Nowoczesna);
•  propozycje wykreślenia z projektu przepisu, zgodnie z którym członek KRS wybrany na podstawie przepisów dotychczasowych, pełni swoją funkcję do dnia rozpoczęcia wspólnej kadencji nowych członków Rady (KP Nowoczesna);
•  propozycja nowego brzmienia art. 6 projektu ustawy o KRS, zgodnie z którym członkowie KRS wybrani na podstawie przepisów niniejszej ustawy obejmują swój mandat w dniu następującym po upływie kadencji członków KRS powołanych na podstawie przepisów dotychczasowych, o której mowa w art. 187 ust. 3 Konstytucji RP (KP Kukiz’15).